IQ ve Siz
“Zeka testi bazen kiÅŸinin o testi yaptırmayacak kadar zeki olmadığını gösterir.” L. Peter, 1968
Kimileri gözümüze zeki, algısı keskin, parlak, göz kamaştırıcı, zehir gibi yetenekli, keskin zekalı ve hızlı görünür. Diğerleriyse sönük, donuk, yarım akıllı, yavaş ya da aptaldır. Birinci kesimdekiler analitik ve derdini iyi ifade edebilen insanlardır: Hızlı öğrenirler, hafızaları iyidir, karmaşık sorunlara iyi açıklamalar getirebilirler. İkinciler ise tam tersidir. Zeki insanlar okulda ve işte daha başarılı olabilirler.
Popüler görüşler
“Zeka, zeka testi ile ölçülen ÅŸeyden ibarettir.” ÇoÄŸu insan zeka testi nin kullanımına kuÅŸkuyla bakmaktadır. Peki, bunda haklı olabilirler mi? Zeki bir insanın problem çözmede iyi olduÄŸu, mantıklı düşündüğü, bilgili ve bunların yanı sıra da, hem günlük hayatta hem de akademik alanda bu bilgiyi dengeleme ve zekasını sergileme kapasitesine sahip olduÄŸu kabul edilir.
Sıradan insanlar sıradan yollar dışında düşünüp hareket etmeyi önemseyerek analitik düşünceyi hafifseme yoluna giderler. Estetik beğeni, hayal gücü, meraklılık, sezgisellik de sıradan kuramların parçası olup, çoğu psikolojide bilinen yaratıcılık testlerinin epey ötesine gider.
Birçok çalışmada, erkeklerin zeka (bilişsel kapasite), özellikle de uzamsal ve matematiksel zeka konusunda kadınlardan daha yüksek puanlar alacaklarını tahmin ettikleri, duygusal zekayla ilgili tahminlerininse tam ters yönde olduğu gösterilmiştir. Ancak, genelde, insanlar aldıkları puanları tahmin etmekte o kadar da iyi değildir. Bir kısmı tevazu gösterdiğinden gerçek kapasitesini olduğundan az tahmin ederken, diğerleri kibir yüzünden aldıkları puanın üzerinde tahminlerde bulunmaktadır.
Testlerin tarihçesi
1904’te Fransa EÄŸitim Bakanlığı, psikolog Alfred Binet’den, normal sınıflara devamda zorluk çekecek çocukları belirlemeye yarayan bir test geliÅŸtirmesini istedi. Binet de, kiÅŸilerin akıl yürütme ve hüküm verme yeteneklerini ölçecek bir test tasarladı. Test maddelerini belirlerken, farklı yaÅŸlardan ortalama düzeydeki çocukların yanıtlayabileceÄŸi sorular olmasına dikkat etti.
ÇocuÄŸa önce yaşına göre biraz daha hafif sorular soruluyor, sonra soruların zorluk derecesi artırılıyordu. Çocuk belli bir yaÅŸ düzeyindeki soruların tümünü yanıtlayamadığında test durduruluyordu. Binet’nin testi, çocuÄŸun tüm sorularını doÄŸru yanıtladığı yaÅŸ düzeyine göre puanlandırılıyor, ardından da bir sonraki düzeyden doÄŸru yanıtladığı her soru için fazladan puan ekleniyordu. EÄŸer çocuk 9 yaÅŸ düzeyinden tüm sorulara doÄŸru yanıt verip 9 yaÅŸ düzeyinin üzerinden de üç soruyu doÄŸru yanıtlamışsa, “zeka yaşı” 9 yıl 6 ay kabul ediliyordu.
Ä°statistiksel
Binet’nin testi Lewis T erman tarafından ABD’ye getirildi. T erman, Binet gibi zeka yaşını hesaplamak yerine, zeka yaşının kronolojik yaÅŸa bölünüp lOO’le çarpıldığı zeka katsayısı (intelligence quotient, IQ) denen bir ölçüm kullandı. Dolayısıyla, zeka yaşı 10 olan 8 yaşındaki bir çocuÄŸun IQ’su 125 olacaktı ( 10 bölü 8 eÅŸittir 1 ,25; 1,25 çarpı 100 eÅŸittir 125). 1960’a kadar IQ bu ÅŸekilde hesaplandı; bundan sonraysa, kiÅŸinin puanının nüfus genelinden alınan puanların dağılımıyla karşılaÅŸtırıldığı sapma IQ deÄŸeri denilen bir ölçüme geçildi. Bu ölçüm, kiÅŸinin aynı yaÅŸ ve gruptan (etnik, dinsel, ulusal) diÄŸerlerine göre nerede durduÄŸunu gösterir. Böylece, insanların yüzde 66’sının IQ puanının 85 ile 1 15 arasında, yüzde 97’sininkinin ise 70 ile 130 arasında olduÄŸunu biliyoruz.
Az sayıda da dahi ( 130 üzeri) ya da zeka geriliÄŸi olan (70 altı) insan bulunmaktadır. Yapılan çalışmalara göre, mesleÄŸinde uzman olanların çoÄŸunun puanı 120’nin üzerindeyken, vasıfsız iÅŸlerde çalışanların puanları 90 ile 110 arasındadır.
