13 Åžubat 2021

Yalan makinesini alt edebilir misiniz?

Yalanları Yakalamak

Yalanlan yakalamak için güvenilir ve psikoloji temelli bir yaklaşım geliştirme fikri, özellikle bilim kurgu aşkıyla yanıp tutuşan 20. yüzyıl insanlarına daima çekici gelmiştir. Yalan makinesi ikiyüzlülüğü fiziksel yöntemlerle saptamaya çalışır. Kimileri pek de başarılı olmayan farmakolojik, yani doğruyu söyleten ilaç yöntemleri de geliştirmeye çalışmıştır.

Doğruyu söyletmek

Yalan makinesi benzeri saptayıcıların ilk kayıtlarına eski Hinduların ve ortaçaÄŸ Kilisesi’nin doÄŸruyu söyletme yöntemlerinde rastlanmaktadır. Şüphelilere çeÅŸitli maddeleri çiÄŸneyip ardından da tükürmeleri söylenirdi. Maddenin rahat çiÄŸnenmemesi ve tükürüğün yapışkanlığı suçu yansıtırdı. Bu kiÅŸilerin gözlemlediÄŸi ÅŸey, korkunun salya miktarını azaltıp daha yapışkan kılmasıydı. Günümüzde kaygının tükürük salgılamasını kontrol eden otonom sinir sistemini etkilediÄŸini söyleyebilmekteyiz.

On dokuzuncu yüzyılda, çeÅŸitli bilim insanları korkuya eÅŸlik ettiÄŸini düşündükleri diÄŸer belirtileri ölçmeye çalıştılar. Şüphelileri sorgulamada, kollardan birindeki nabız ve kan basıncını ve bunların yanı sıra, parmak titremesini, tepki zamanını, sözcük baÄŸlantılarını vb. kaydeden “pletismograf” gibi çeÅŸitli araçlar kullanıldı.

Yalan makinesinin tarihçesi

Yalan makinesi ya da poligraf, 1930’larda geliÅŸtirildi; ancak, 1970’lerin ortasından itibaren, çeÅŸitli psikologlar ciddi araÅŸtırmalar baÅŸlattıkları yalan makinesini toptan mahkum ettiler. ABD’de 1988’de çıkarılan Yalan Makinesine Karşı Koruma Yasası, iÅŸverenlerin çalışanlarından bu testi istemesini ya da ÅŸart koÅŸmasını yasakladı. Ancak, halen Amerikan eyaletlerinin yarısında kanıt saÄŸlamak için yalan makinesine baÅŸvurulabilmektedir. Yalan makineleri, sınırlı ÅŸekilde de olsa, günümüzde Kanada’dan Tayland’a, lsrail’den Tayvan’a birçok ülkede kullanılmaktadır.

Makineyi alt etmek

Yalan makinesini alt edebilir misiniz? Aslında bunu yapmanın iki yolu vardır: fiziksel ya da zihinsel. Fiziksel önlemler kendi canını yakmaktır (dilini ısırmak, ayakkabıya raptiye saklamak, kasları gerip gevşetmek). Zihinsel yöntemler de tersten saymak ya da akla erotik düşünceler ya da fanteziler getirmektir. İlki gerçek, çarpıcı ama yanıltıcı okumalar sağlar.

Ä°lginizi Çekebilir:   Yalan makineleri sadece filmlerde mi iÅŸe yarıyor?

Bir cevap yazın