Toplumda belli davran覺lar覺n birinin yalan s繹ylediini g繹sterecek ipu癟lar覺 olduuna dair inan癟lar var. Mesela, konuurken yalanc覺lar覺n g繹z temas覺 kurmaktan 癟ekinmeleri, g繹zlerini k覺rp覺t覺rmalar覺 veya huzursuz olmalar覺 gibi Bununla birlikte, son on y覺ld覺r arat覺rmac覺lar insanlar覺n yalan覺 alg覺lama fikrine farkl覺 bir a癟覺dan yaklamaya 癟al覺覺yor. Psikologlar, 繹nyarg覺lar yerine, belirli g繹r羹me y繹ntemleriyle, yalan s繹yleyenlerin yalanlar覺n覺 ortaya 癟覺karacak ekilde yan覺t vermelerini salaman覺n yollar覺n覺 arat覺r覺yor. Bunun daha umut vaat eden bir yakla覺m olduunu d羹羹n羹yorlar, 癟羹nk羹 bu yakla覺m覺n yalan s繹yleyenlerle doru s繹yleyenler aras覺ndaki davran覺sal farkl覺l覺klar覺 belirginletirdiine inan覺yorlar.
Bir insan覺n, yalan s繹yleme belirtileri olabilecek cevaplar覺 veya ifadeleri provoke etmek i癟in nas覺l sorgulanabileceini saptamak buradaki en 繹nemli nokta. Bu nedenle de stratejik sorular gelitirmenin ger癟ei ortaya 癟覺karmada yard覺mc覺 olaca覺 d羹羹n羹l羹yor. 2003 y覺l覺nda DePaulo ve meslektalar覺n覺n 繹zetledii 120 davran覺 癟al覺mas覺na g繹re, yalanc覺lar覺n daha gergin g繹r羹nd羹羹, hik璽yelerinin canl覺l覺k g繹stermedii ve genellikle d羹r羹st a癟覺klamalarda yer alacak ayr覺nt覺lara yer vermedikleri sonucuna var覺ld覺.
DePaulo analiz ettii baka 癟al覺malardan da kiilerin yalan覺, dorudan %54 oran覺nda ay覺rt edebildikleri sonucunu 癟覺kard覺. Sonu癟 olarak, t羹m bunlar覺n kesin olarak kar覺n覺zdaki kiinin yalan s繹ylediini anlamak i癟in yeterli olmad覺覺 ve sadece ipu癟lar覺 olarak deerlendirilmesi gerektii konusunda uzmanlar hem fikir. Hatta polisler, hakimler ve psikologlar gibi yalanc覺lara s覺k癟a rastlayanlar覺n bile bir yalanc覺y覺 bu 繹zelliklere bakarak tan覺makta zorluk 癟ekebilecei s繹yleniyor. Bir insan覺n ger癟ei s繹yleyip s繹ylemediini tespit eden yalan makineleri de y覺llard覺r baz覺 羹lkelerde kullan覺l覺yor. Yalan makineleri deri iletkenlii ve nab覺z gibi 癟eitli biyolojik g繹stergeleri 繹l癟erek yalan s繹ylenip s繹ylenmediini tespit edebiliyor. Avusturyadaki Graz niversitesinden Gestalt (bilisel s羹re癟ler i癟erisinde 繹zellikle alg覺 ve alg覺sal 繹rg羹tlenme konular覺nda younlam覺 psikoloji teorisi) psikolou Vittorio Benussi, 1910lar覺n balar覺nda solunumu temel alan bir yalan makinesi modeli gelitirmi. Bu makineler icat edilmelerinden bug羹ne gelime kaydetmi olsalar da g羹venilirlikleri h璽l璽 tart覺mal覺.
Yalan makinas覺 yan覺l覺r m覺?
Dier yandan, yalan makineleri s覺k s覺k yan覺lsa da, pek 癟ok uzmana g繹re yalan makinesi kullanmak yalan s繹ylenildiinin ans eseri anla覺lmas覺na g繹re daha iyi bir alternatif. Yalana kimler daha eilimli G羹vensiz, kayg覺l覺 balanma (reddedilmek ve terk edilmekten korkan ki?iler) veya ka癟覺nmac覺 balanma (temel korku ve kayg覺lar覺 ile ac覺 verici d羹羹ncelerini saklayan, olumsuz 繹zelliklerini fark etmeyen ve bu 繹zellikleri bakalar覺na yans覺tan) eiliminde olanlar ile eletirilmekten ve reddedilmekten korkanlar覺n yalana bavurma ihtimalleri daha y羹ksek.
G羹nl羹k yaant覺m覺zda nadiren de olsa, k羹癟羹k de olsa, beyaz bile olsa yalan s繹yl羹yoruz. Yalan s繹ylemek bir yandan vicdan覺m覺z覺 rahats覺z edebilir ama dier yandan sal覺覺m覺za da olumsuz etkileri var -繹zellikle de beyin sal覺覺m覺za! Hele bir de patolojik yalan s繹yleme sorununa sahipseniz o zaman iiniz daha da zor. Aman dikkat! Yalan Patolojik H璽le Gelirse Yalan s繹yleme hangi noktada patolojik h璽le geliyor? Patolojik yalanc覺l覺k (mitomani), bireyin yalan s繹ylemeyi al覺kanl覺k h璽line getirerek hastal覺k derecesinde olan kronik bir davran覺t覺r.
Psikiyatrist Dr. Cosmo Hallstrom, s羹rekli yalan s繹ylemenin psikopati, sosyopati veya s覺n覺rda (borderline) kiilik bozukluu gibi derin oturmu bir kiilik probleminin iareti olabileceini s繹yl羹yor. Baz覺 patolojik yalanc覺lar kendi 繹nemlerini abartmak i癟in durmaks覺z覺n yalan s繹ylerken, dierleri hayatlar覺ndaki zorluklarla m羹cadele etmek i癟in yalan s繹yl羹yor. Her iki ekilde de, Dr. Hallstrom, genellikle altta yatan nedenin derinlemesine incelenmesi, uygun bir terapistten yard覺m al覺narak bireyin tedavi edilmesi i癟in ciddi 癟al覺malar yap覺lmas覺 gerektiini s繹yl羹yor.
Uzmanlar patolojik yalan s繹ylemekten kurtulman覺n zaman alaca覺n覺 s繹yl羹yor ve baz覺 繹nerilerlerde bulunuyorlar: Kendinize, daha d羹r羹st olmak istediinizi ve yalanlar覺n覺z覺 azaltmak i癟in bilin癟li bir 癟aba g繹sterdiinizi s繹yleyin ve Bir soruya cevap vermeden 繹nce iki kez d羹羹n羹n. Ayr覺ca patolojik yalanlar覺 kontrol etmek i癟in ger癟ee deer veren insanlarla zaman ge癟irmenin ve ger癟ei duymay覺 tercih eden ve sizi ger癟ei anlatmaya tevik eden arkadalara sahip olman覺n ger癟ekten motive edici olduu s繹yleniyor.
