Yaad覺覺m覺z bu g羹nlerde kendinizi kayg覺l覺 ve endieli hissediyorsan覺z bu anla覺labilir bir durumdur. Ergenlik d繹neminde 癟ocuklar da olup bitenlerden dolay覺 kendilerini kayg覺l覺 hissedecektir. Ayr覺ca evlerde, izolasyonda olduumuz bu d繹nemde aile bireyleri aras覺ndaki ilikiler bazen daha yak覺n, ama bazen de daha y覺prat覺c覺 olabilir. 12-18 ya aras覺ndaki 癟ocuklar覺n psikososyal geliimlerinin doal 繹r羹nt羹s羹n羹 de d羹羹nd羹羹m羹zde, bu ya gruplar覺 ve ebeveynleri aras覺ndaki ilikinin biraz daha 癟at覺mal覺 ve sanc覺l覺 olaca覺n覺 繹ng繹rebiliriz. Aa覺daki 繹nerileri uygulayarak ergenlik d繹nemindeki 癟ocuunuzun kayg覺s覺n覺 azaltaca覺n覺z覺 ve ilikilerinizi daha sal覺kl覺 halde tutabileceinizi umuyoruz.
- Evrenselletirme/Olaanlat覺rma:ncelikle yaad覺覺m覺z pandemi d羹羹n羹ld羹羹nde bizim ve 癟ocuklar覺m覺z覺n bir miktar endieli hissetmesi normaldir. Olaan羹st羹 artlar alt覺ndayken daha savunmac覺 ve tedirgin bir halde, her zamankinden daha endieli olmam覺z olaand覺r. Endielerinden bahseden 癟ocuunuza, u anda b繹yle hissetmenin tamamen normal olduu bilgisini vererek ilk ad覺m覺n覺z覺 atabilirsiniz.
- Olumsuz Duygular覺 Kabul Etmek:Hissettii youn ve olumsuz duygular覺 alt edilmesi gereken bir d羹man olarak sunmak, sava覺p yenmesi gerektiini s繹ylemek 癟ocuunuzun daha da g羹癟s羹z hissetmesine neden olabilir. Burada 繹nemli olan, endie ile 癟aresizlik aras覺ndaki s覺n覺r覺 癟izmenizdir. Bu kadar belirsizliin h璽kim olduu bir zamanda biraz kayg覺l覺 olman覺n asl覺nda onu 繹nlem almaya y繹nelttii i癟in sal覺kl覺 olduunu, dier insanlar覺n da aa覺 yukar覺 benzer ekilde hissettiini belirtebilirsiniz. aresiz olmad覺覺n覺, uzmanlar覺n ve kurumlar覺n bu durumu kontrol etmeye 癟al覺t覺覺n覺 vurgulamak, tarihte baka pandemilerin de olduunu ve bir ekilde hep 癟繹z羹m 羹retildiini vurgulamak iyi gelebilir. zetle, bilgiyi d羹r羹st癟e ama olumlu bir 癟er癟eveleme ile verin. u anda endieli olman覺n gams覺z bir ekilde durmaktan daha iyi verimli olaca覺n覺 anlat覺n.Takma kafana, o kadar b羹y羹tme”, korkunun ecele faydas覺 yok”, “cesur olmal覺s覺n”derseniz onun duygular覺n覺n kabul edilemez olduunu, olmamas覺 gereken bir ey hissettiini ima etmi olursunuz. Ergenlik gibi duygu selleri i癟inde ge癟irilen bir zaman diliminde 癟ocuunuzun hislerini yok saymak ak覺lc覺 bir tutum olmayaca覺 gibi ona anla覺lmad覺覺n覺 hissettirecei i癟in aran覺zdaki ilikiyi zedeleyebilir.
- Kontrol Hissini Art覺rmak:Belirsizlik artt覺k癟a endie d羹zeyimiz de artar, 癟羹nk羹 belirsizlik, hayat覺n bize neler getirecei hakk覺ndaki 繹ng繹r羹m羹z羹 bozar. 襤plerin elimizde olmad覺覺, kontrol g羹c羹m羹z羹n kalmad覺覺 bir d羹nyada yetersizlik ve g羹vensizlik hissederiz. Bir bak覺ma, yaad覺覺m覺z g羹venli d羹nya alg覺s覺 ellerimizden kay覺p gider. Salg覺ndan dolay覺 endie i癟indeki bir gence yard覺m etmek istiyorsan覺z yeterlik hissi ve g羹ven ina etmeye ura覺n. Bu ise olaylar覺n gidiat覺 konusunda kontrol hissi a覺lamakla m羹mk羹nd羹r. rneinergenlik 癟a覺ndaki 癟ocuunuza bir“yetikin”gibi davranarak onu karar alma s羹re癟lerine d璽hil edebilirsiniz, 繹zellikle de kendileriyle ilgili konularda. rneinka癟 g羹nde bir markete gidilmeli diye d羹羹n羹rken ona da sorabilirsiniz. S羹recin i癟inde olmak, 繹nlem almaya d繹n羹k karar alabilmek kontrol hissini art覺r覺r. B繹ylece kendisini salg覺n ka覺s覺nda daha g羹癟l羹 ve yeterli hisseder.
- Uyku-Beslenme-Egzersiz:Gen癟lerden s覺kl覺kla uyku d羹zenlerinin bozulduu ile ilgili yak覺nmalar duyuyoruz. Gen癟lerin eski d羹zenlerinden biraz daha ge癟 yat覺p daha ge癟 kalkmalar覺 makuld羹r; ancak yatma ve kalkma saatlerinde dramatik farkl覺l覺klar olumas覺n覺 engellemek ebeveynlerin sorumluluudur. Dier yandan d羹zenli beslenerek ba覺覺kl覺k sistemini g羹癟lendirme, ev i癟inde k覺sa s羹reli egzersizler yapma gibi konularda ittifak salayarak, se癟enekleri birlikte belirleyerek tevik edici olabilirsiniz. Beslenme, uyku ve egzersiz 羹癟l羹s羹n羹 sal覺kl覺 bir ekilde dengelemek, depresif duygular覺n azalmas覺 ve kayg覺n覺n y繹netimi a癟覺s覺ndan 癟ok etkili ve 繹nemlidir.
- Rutinler:Rutinler kendimizi g羹vende hissetmemize yard覺mc覺 olur. Eski al覺kanl覺klar deiiyor olsa da yeni rutinler oluturmak gen癟ler i癟in rahatlat覺c覺 olacak ve onlar覺 g羹vende hissettirecektir. Her g羹n i癟in k羹癟羹k ve basit hedefler koyabilirsiniz. ncelik uzaktan eitimlere devam覺n覺 salamak olmal覺d覺r. K羹癟羹k bile olsa ama癟lar belirlemek gen癟lerin d羹nyas覺na anlam katar. Ev ileriyle ilgili sorumluluklar覺 paylamak kendilerine g羹venlerini, yeterlik hislerini art覺r覺r. Kurall覺, d羹zenli ve tutarl覺 bir hayat bir miktar s覺k覺c覺 g繹r羹nebilir ve 癟ocuklar覺n holar覺na gitmeyebilir. Uzun vadede deerlendirdiimizde her yatan 癟ocuk ve ergen i癟in yap覺land覺r覺lm覺 ve kurallarla s覺n覺rland覺r覺lm覺 bir hayat daha g羹ven vericidir; ancak ergenlik d繹neminde m羹zakere ederek birlikte karar al覺nmas覺, s覺n覺rlar覺n yala beraber genilemesi gerektiini de g繹z 繹n羹nde bulundurman覺z覺 繹neririz.
- D羹r羹stl羹k:Bilgi belirsizlii azalt覺r. Olaan羹st羹 zamanlarda 癟ocuklar覺n覺za g羹ven ve umut a覺lamak 癟ok 繹nemli ancak bu ii d羹r羹st癟e yapmal覺s覺n覺z. A癟覺k bir ekilde bilgi vermek g羹ven verir. Kendisinden bilgi sakland覺覺n覺 veya yapmac覺k davran覺ld覺覺n覺 bir ergen kolayca anlar. A覺r覺 iyimser ve ger癟eklikten uzak ifadeler, abart覺l覺 g羹ven verici c羹mleler size olan g羹venini de zedeleyebilir. ocuunuz yan覺t覺n覺 bilemeyeceiniz sorular soruyorsa i癟tenlikle bilmiyorum ama bunu birlikte arat覺rabiliriz diyebilirsiniz. Her soruyu yan覺tlayamazs覺n覺z. Hatta baz覺 eyleri bilemeyeceimizi ve kontrol edemeyeceimizi kabul etmek kayg覺 ve korkular覺n kontrol羹nde 繹nemlidir. Bir dier nokta, bilgi verirken m羹mk羹n olduu kadar olumlu ifadeler se癟mek, olumlu olana odaklanmakt覺r.
- Yetikinin Kendi Kayg覺s覺:Bir ergen yetikinleri umursam覺yor gibi g繹r羹nse de onlara bakarak kendi duygudurumunu d羹zenler. ok kolay olmayacakt覺r; ama kendi abart覺l覺 tepkilerinizi de kontrol etmeye 癟al覺man覺z iyi olur. Bu kayg覺n覺z覺 gizlemeniz gerektii anlam覺na gelmez ancak Bu bir felaket gibi duygu y羹k羹 a覺r kelimeleri kullanmamak elinizde. En g羹zel y繹ntem, endie ve korkular覺n覺z覺 nas覺l y繹nettiiniz konusunda 癟ocuunuza model olman覺zd覺r. Zaman zaman sizin de duygular覺n覺z覺n younlat覺覺n覺 s繹yleyebilirsiniz. rneinBen kafama felaket d羹羹nceleri 羹羹t羹羹nde arkadalar覺mla konuup rahatlar覺m. Bunu sen de denemek ister misin?”ya da“Ne zaman endielensem bir komedi filmi izler yat覺覺r覺m. Ne dersin?veyaok gergin hissettiimde u egzersizleri yap覺yorum sana da g繹stereyim mi?gibi 繹nerilerde bulunabilirsiniz. B繹ylece 癟ocuunuz sizin olumsuz duygular覺n覺z覺 kabul ettiinizi ve rahat癟a paylaabildiinizi g繹recektir. Unutmay覺n kayg覺 vir羹sten daha bula覺c覺d覺r.
- Dierk璽ml覺k:襤zolasyonu kendinden 癟ok dierlerini korumak i癟in yapt覺覺n覺 vurgulaman覺z 繹nemli. Evin i癟inde 癟ektii 癟ilenin 繹teki insanlar i癟in olduunu bilmek ve iyi bir ey yapt覺覺na dair fark覺ndal覺k kime iyi gelmez ki? Biz bug羹n travma literat羹r羹nden biliyoruz kiyard覺mlamazsak kayg覺 ge癟mez; 癟羹nk羹 kayg覺 繹tekiyle ilgili, 繹tekinin bizden ne istediini bilmemekle ilgili bir durum. Birbirimizin ba覺na ne geldiine tan覺kl覺k etmek, dayan覺mak anlam d羹nyam覺z覺 par癟alayan travmalarla ba etmenin en iyi yolu. Bir ergen i癟in kendini faydal覺 hissetmek,ie yar覺yorumduygusu temel insani ihtiya癟lardan biridir. Birbirinize ve dier insanlara yard覺m etmek i癟in neler yapabileceinizi birlikte d羹羹n羹p arat覺rabilirsiniz.
- Olumluya Odaklanmak:ocuklar覺m覺za daha sab覺rl覺 ve hog繹r羹l羹 olmam覺z gereken zamanlarday覺z. Evde birlikte daha 癟ok vakit ge癟irirken fark etmeden onlar覺 daha fazla eletiriyor olabiliriz. Gen癟lerin hatalar覺na ve yapmad覺klar覺na deil de doru yapt覺klar覺na ve 癟abalar覺na odaklanmam覺z gerekli. Hatta m羹mk羹n mertebe olumsuz hareketleri g繹rmezden gelmeye 癟al覺mak 癟ok daha isabetli olur.
- Medya Okuryazarl覺覺:Hepimizin bilginin peinden itahla kotuu bu zamanlar komplo teorileri ve sansasyonel habercilik i癟in bereketli bir zemin sunuyor. Yanl覺 ve kirli bilgi saana覺 alt覺nda doru kaynaktan bilgi alabilmek nerdeyse ustal覺k isteyen bir ie d繹n羹mekte. ocuklar覺n覺z覺n hangi kaynaklardan bilgi edindiini 繹renmeniz gereklidir. Sosyal medyada duyduklar覺 her eyin doru olmad覺覺 bilgisi gen癟lere mutlaka verilmeli. Bunun yan覺nda onlar覺n haber kaynaklar覺n覺 beraber incelemek, farkl覺 ve g羹venilir se癟enekleri onlara g繹stermek ve medya okuryazarl覺覺 konusunda en bata kendinize 癟ekid羹zen vermek 繹nemli.
- D羹羹nceden Duyguya:D羹羹ncelerinin onlarda nas覺l hislere yol a癟t覺覺n覺 anlamaya 癟al覺覺n. D羹羹ncelerin zihnimize gidip gelmelerini kontrol edemeyeceimizi s繹yleyebilirsiniz. Bu y羹zdenB繹yle d羹羹nmemeye 癟al覺, bunlar覺 akl覺ndan 癟覺kargibi ifadelerden uzak durun. Bunun yerine olumsuz her bir d羹羹ncesine kar覺l覺k olumlu bir d羹羹nce 羹retmesini isteyebilirsiniz. rnein d羹nyan覺n sonu gelecek, k覺tl覺k olacak, hepimiz a癟 kalaca覺z gibi bir felaket senaryosu yaz覺yorsa, hemen bir kar覺 senaryo yazmas覺n覺 isteyebilirsiniz. Bu konuda yard覺mc覺 olacak soruPeki baka ne olabilir?eklinde olabilir. Ayr覺ca,Benzer eyler dier arkadalar覺n覺n akl覺na da geliyordur. Sence onlar ne yap覺yor?gibi sorular sorarak 癟ocuunuzun rasyonel bir ekilde muhakeme edebilmesine yard覺mc覺 olabilirsiniz.
- K覺s覺r D繹ng羹lere Dikkat:Kiiyi k覺sa vadede rahatlatan ama uzun vadede daha k繹t羹 hissettirecek olan baz覺 davran覺lar vard覺r. Eer 癟ocuunuzda benzer davran覺lar g繹r羹yorsan覺z bunlar覺 nas覺l azaltabileceini onunla birlikte konuun. rnein ka癟覺nmak (anne-babayla ya da televizyon kar覺s覺nda uyumaya 癟al覺mak), s羹rekli bilgi edinme ura覺, s覺k s覺k haber kaynaklar覺n覺 kontrol etmek, s羹rekli ve abart覺l覺 bir ekilde endieler hakk覺nda konumak, t覺bbi tavsiyelerin 繹tesinde temizlik ve hijyen faaliyetleri ile meguliyet gibi tekrarlayan ve yava yava g羹ndelik hayat覺n覺 ele ge癟iren rit羹eller g繹rd羹羹n羹zde onlara neyin yard覺mc覺 olduunu ve neyin daha endieli hissettirdiklerini fark etmeleri i癟in yard覺mc覺 olabilirsiniz. Tekrarlayan sorular, rit羹eller, faaliyetler artarak ve kontrol edilemez bir ekilde devam ediyorsa, 癟ocuunuzun gerginlii ve endieleri 繹nlenemez ekilde art覺yorsa bir sal覺k kuruluuna ya da uzaktan terapi programlar覺na bavurmal覺s覺n覺z.
- fke Krizleri:Bu gibi d繹nemlerde gen癟lerde zaman zaman 繹fke krizleri g繹r羹lebilir. Bu krizler eyalar覺 f覺rlatma, kap覺lar覺 癟arpma, alama, ba覺rma ve hatta kendine zarar vermeye kadar geni bir spektrum i癟inde g繹zlenebilir. fke krizlerinde veya 癟at覺ma anlar覺nda onlar覺 ikna etmeye, s繹z羹n羹z羹 dinlettirmeye 癟abalamak gerilimi art覺r覺r. Eer fiziksel zarar verici bir davran覺 i癟inde deilse sakinlemelerini bekleyin, biraz zaman tan覺y覺n ve sonra iletiime ge癟in. Belirsizlik kolayca 繹fkeye d繹n羹ebilir. Bu d繹nemde ilikilerinizin daha gergin olmas覺 normaldir. G羹nlerdir onu evde tutan duruma olan 繹fkesi kolayca size ya da bir bakas覺na y繹nelebilir.
