16 ubat 2020

Psikolojide Etik 襤lkelerin Temel Noktalar覺

Psikolojide etik arat覺rmac覺, eitmen ya da uygulay覺c覺 olarak psikologun mesleini icra ederken yapmas覺 ve yapmamas覺 gereken eylerin neler olduunu belirler. Etik kodlar, genellikle psikoloji meslek dernekleri taraf覺ndan yaz覺l覺 olarak belirlenmi ve standartlat覺r覺lm覺lard覺r.

Psikologun Yeterlilii

T羹rk Psikologlar Dernei Etik Y繹netmelii’nde psikologun yetkinlii ve yeterlilii ile ilgili u maddelere yer verilir:

  • Psikologluk mesleini icra eden kiinin 繹ncelikle yasal psikoloji eitimini almas覺 gerekir.
  • Psikologun yeterliliini korumas覺, alandaki yeni gelimeleri ve gerekli eitimleri takip etmesi gerekir.
  • Psikolog y繹nelecei bir 癟al覺ma alan覺nda 癟al覺maya balamadan 繹nce kendisinin alanla ilgili yetkinliini g繹zden ge癟irmeli ve gerekiyorsa uygun eitimleri almak ya da s羹pervizyona bavurmak gibi y繹ntemlerle yetkinliini artt覺rmal覺d覺r.
  • Eer psikolog mesleini uygun bi癟imde yapmas覺n覺 engelleyecek kiisel sorunlar yaad覺覺na karar verirse, bu sorunu en uygun bi癟imde 癟繹zmelidir.
  • Psikolog etik ilke ve kurallar覺 bilmeli, gerektiinde yard覺m istemelidir.

Zarar Vermekten Ka癟覺nma

Psikolog 繹ncelikle hizmet verdii kii ve kurumlara kar覺 psikoloji bilgisini zarar verici bir ekilde kullanmamakla y羹k羹ml羹d羹r. Bu anlamda TPD Etik Y繹netmelii’ne g繹re:

  • Hizmet verdii kii ve kurumlar i癟in en y羹ksek yarar覺 g繹zetmeli,
  • Dan覺an kii ya da kurumlara, arat覺rma kat覺l覺mc覺lar覺na, 繹rencilere, s羹pervizyon alan kiilere ve deney hayvanlar覺na zarar verebilecek eylemlerden ka癟覺nmal覺 ve 繹nceden kestirilebilir bir zarar varsa, bunu en aza indirmek i癟in 癟al覺mal覺,
  • Hizmet verdii kii ve/veya kurumun bal覺l覺覺n覺 ve g羹venini k繹t羹ye kullanacak bi癟imde g羹c羹n羹 ve stat羹s羹n羹 kullanmamal覺,
  • Hizmet verdii kiilerle ilikisinin 繹zellemesi ve cinsellemesinden ka癟覺nmal覺, onlar覺 taciz etmememeli ve onlarla cinsel ilikiye girmemeli,
  • Bilgi, stat羹 ve sahip olduu g羹c羹 kullanarak; kendi yararlar覺 dorultusunda, dan覺anlar覺n, 繹rencilerin, s羹pervizyon verdii kiilerin, arat覺rma kat覺l覺mc覺lar覺n覺n, kurumsal dan覺anlar覺n ve i yeri 癟al覺anlar覺n覺n emeklerini ve finansman kaynaklar覺n覺 s繹m羹rmemelidir.

oklu 襤liki

oklu iliki “mesleki rol羹 gerei profesyonel bir iliki i癟indeyken; psikoloun, o kii ile ek bir rol羹 羹stlenmesi ya da o kiinin yak覺n ilikide olduu baka bir kiiyle ilikiye girmesidir. Ayr覺ca hizmet verdii kiiyle ya da o kiinin yak覺n ilikide olduu bir baka kiiyle gelecekte baka bir ilikiye gireceine ilikin s繹z vermesi durumlar覺 da 癟oklu iliki kapsam覺na girer”.

Psikolog eer bir zarar verme ihtimaliyle kar覺 kar覺yaysa 癟oklu ilikiden ka癟覺nmal覺d覺r. Ancak b繹ylesi bir zarar覺n s繹zkonusu olmad覺覺 zamanlarda ve kimi olaan羹st羹 durumlarda 癟oklu iliki etik d覺覺 olarak deerlendirilmeyebilir.

G繹revini K繹t羹ye Kullanmak

Psikologun bilgisini psikolojik bask覺 arac覺 olarak kullanmamas覺 gerekir. Bu anlamda:

  • 襤nsanlardan zorla bilgi almaz ya da insanlar覺 itiraf ettirmek i癟in zorlamaz. Arat覺rma yaparken amac覺n覺 繹nceden a癟覺klayarak kat覺l覺mc覺lar覺n izinlerini al覺r.
  • Kimseyi, d羹nya g繹r羹羹n羹, cinsel tercihini, politik, dini ve ahlaki inan癟lar覺n覺 a癟覺klamak, yads覺mak ya da deitirmek y繹n羹nde zorlamaz.
  • Psikolojik bilgisinin bakalar覺 taraf覺ndan k繹t羹ye kullan覺lmas覺n覺 繹nlemeye 癟al覺覺r.

Sorumluluk

Psikologun hizmet verdii kiilere ve topluma kar覺 sorumluluu vard覺r. Bu sorumluluun fark覺nda davranmas覺 gerekir. TPD psikologun bal覺ca sorumluluklar覺n覺 Etik Y繹netmelik’te 繹yle s覺ralar:

  • Psikolog, mesleki uygulamalar i癟inde etik ikilemlerle kar覺laabilir ve bu ikilemleri 癟繹zmekle sorumludur. Bu t羹r sorunlar覺 kendi ba覺na 癟繹zemedii durumlarda meslektalar覺ndan ve TPD Etik Kurulundan yard覺m alabilir.
  • al覺mas覺 boyunca hizmet verdii kii ve kurumlardan edindii bilgileri gizli tutmakla y羹k羹ml羹d羹r.
  • Kii ve/veya kuruma ait her t羹rl羹 bilgi, deerlendirme, g繹rsel kay覺t ya da yaz覺l覺 metinler psikolog taraf覺ndan koruma alt覺nda tutulur.
  • Psikolog yaz覺lar覺nda, derslerinde, verdii eitimlerde ve halka y繹nelik a癟覺klamalar覺nda dan覺anlar覺n覺n, 繹rencilerinin, arat覺rma kat覺l覺mc覺lar覺n覺n, kurumsal dan覺anlar覺n覺n ve dier hizmet verdii kiilerin kimliklerini a癟覺a 癟覺karabilecek bilgileri a癟覺klamaz.
  • Psikolog mesleki ilikisini kurarken, hizmet verdii kii ya da kuruma 癟al覺man覺n koullar覺, ak覺覺, bitii ve takibi hakk覺nda bilgi vererek ve hizmet verilenin onay覺n覺 alarak bir anlama yapar.
  • Psikolog asistanlar覺na, 繹rencilerine, eitim ve s羹pervizyon ald覺覺 ya da verdii kiilere bilimsel ve mesleki alanda etik davranma sorumluluuna sahiptir. Psikolojik 癟al覺ma y繹ntemlerini, y繹ntemlerin g羹癟l羹 ve g羹癟s羹z y繹nlerini, etik ilke ve kurallar覺 繹renmesi ve 繹retmesi gereklidir. Kendisi ile 癟al覺an psikologlar覺n gerekli eitim ve donan覺ma sahip, yetkin kiiler olmas覺n覺 salamaya 癟al覺覺r.Dan覺anlar覺 y繹nlendirirken, y繹nlendirilen kiinin yetkinliinden emin olmas覺 ve dan覺an覺 bu kiinin eitim, yakla覺m ve uzmanl覺覺na ilikin bilgilendirmesi gerekir.

D羹r羹stl羹k

Psikologun topluma, hizmet verdii kii ve kurumlara kar覺 d羹r羹st olmak gibi bir y羹k羹ml羹l羹羹 vard覺r. TPD Etik Y繹netmelii‘ne g繹re bu kapsamda:

  • Kendi eitimi, verdii hizmetler, bal覺 bulunduu kurum, verdii hizmetler ve bu hizmetlerin sonu癟lar覺, 羹cretleri ve yay覺nlar覺 konusunda yanl覺 ve yan覺lt覺c覺 bildirimlerde bulunmamal覺,
  • Herhangi bir konuda a癟覺klama yaparken, verdii bilginin nesnel ve tam olmas覺n覺 ama癟lamal覺,
  • Hizmet verdii kii ve kuruma, 癟al覺ma 繹ncesinde ya da ba覺nda, 癟al覺man覺n maddi koullar覺na ilikin bilgi vermeli,
  • kamuya y繹nelik yay覺n organlar覺n覺 kullan覺rken a癟覺klama ve 繹nerilerinin bilimsel temellere oturduundan emin olmal覺 ve TPD Etik Y繹netmelii’ni dikkate almal覺,
  • Hizmet verdii kii ya da kurumlardan ya da 繹zel ilikileri nedeniyle kendi etkisi alt覺nda kalabilecek kiilerden kendi yarar覺na reklam ama癟l覺 a癟覺klama istememeli,
  • Hizmet talep edilmedii halde kiileri etkileyerek, kendinden ya da 癟覺kar ilikisi olanlardan hizmet al覺m覺na y繹nlendirmemelidir.
襤lginizi ekebilir:   Psikolojik Sendromlar

襤nsan Haklar覺na Sayg覺 ve Ayr覺mc覺l覺k

Psikologun her durumda insan haklar覺na sayg覺 g繹stermesi gerekir. Ya, kimlik, cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel tercih, etnik k繹ken, din, mezhep, sosyo-ekonomik d羹zey ve engelli olua kar覺 ayr覺mc覺l覺k yapmaz.

  • Psikologun hizmet verdii kii ve/veya kurumun gizlilik, 繹zg羹rl羹k ve se癟im haklar覺na sayg覺 duymas覺 gerekir ve bunlar覺 korumak i癟in gereken 繹nlemleri almal覺d覺r.
  • Meslektalar覺n覺n ve dier profesyonellerin bilgi, bak覺 a癟覺s覺, deneyim,sorumluluk ve uzmanl覺klar覺na sayg覺 g繹stermelidir.
  • Kendi kiisel, k羹lt羹rel ve sosyal ge癟miinin, cinsel tercihinin getirdii k覺s覺tlamalar覺n 癟al覺malar覺n覺 etkileyebileceinin fark覺nda olmal覺, bu k覺s覺tlamalar覺n yol a癟abilecei olumsuzluklar覺 en aza indirgemek i癟in 癟al覺mal覺d覺r.
  • Kiilerin temel hak ve 繹zg羹rl羹klerine, onurlar覺na ve deerlerine sayg覺 g繹stermelidir.

Eitim ve retimde Etik

Eitim veren psikologun eitim program覺n覺 olutururken:

  • Kendi yetkinliini deerlendirmesi,
  • Hedef kitleye uygun, yeterli d羹zeyde bilgi ve deneyimi salayan bir eitim program覺 sunmas覺,
  • Program覺 eitim verirken kat覺l覺mc覺lara ilikin en az kiisel bilgiyi almaya uygun ekilde d羹zenlemesi,
  • Eitim sonras覺 al覺nacak olan sertifikan覺n hedefledii ve belgelendirdii bilgi ve becerilerin tam olarak kazand覺r覺lmas覺n覺 ama癟lamas覺 gerekir.

Ayr覺ca:

  • Eitim program覺n覺n i癟eriinin, eitim ama癟 ve hedeflerinin, 羹cretinin, s羹resinin ve al覺nacak olan sertifikan覺n t羹m koullar覺n覺 ilgilenenlere sunmal覺,
  • Verdii dersin i癟eriini tan覺t覺rken; derste ilenecek konular覺, deerlendirme 繹l癟羹tlerini ve derste kazan覺lacak deneyimleri doru tan覺tmak i癟in t羹m 癟abay覺 g繹stermeli, verdii eitim ve 繹retimde doru ve g羹ncel psikolojik bilgiler sunmal覺,
  • rencileri, eitim ve s羹pervizyon alanlar覺, yaz覺l覺 ya da s繹zl羹 olarak, cinsel ge癟mileri, travma ve taciz ge癟mileri, alm覺 olduklar覺 psikolojik tedaviler, yak覺n ilikileri ve politik tercihlerine ilikin kiisel bilgi vermeye zorlamamal覺,
  • retmen-繹renci, s羹pervizyon veren ve alan覺n ilikisinde; psikolog baar覺 繹l癟羹tlerini, deerlendirme ve geribildirim s羹recinin koullar覺n覺, ilikinin en ba覺nda ve a癟覺k bir bi癟imde a癟覺klamal覺,繹rencileri ve s羹pervizyon alan kiileri kat覺ld覺klar覺 program 癟er癟evesinde ve oradaki baar覺 durumlar覺na dayanarak deerlendirmelidir.

Psikoterapide Etik

Dan覺an覺n Psikoterapiye Bilgilendirilmi Onam覺:

  • Psikolog, yard覺m i癟in bavuran kiiyi, kendisinin yararl覺 olamayaca覺n覺 d羹羹n羹yorsa, dan覺an olarak kabul etmeme konusunda karar verme hakk覺na sahiptir.
  • Dan覺an覺, m羹mk羹n olan en k覺sa zamanda, “tedavi” s羹reci, 羹creti, 羹癟羹nc羹 ah覺slar ile ilgili koullar ve gizliliin s覺n覺rlar覺 hakk覺nda bilgilendirmeli, dan覺anlara sorular覺n覺n yan覺tlanmas覺 olana覺n覺 salamal覺,
  • Dan覺an hen羹z reit ya da kendi karar覺n覺 verebilecek koullara sahip deilse; velisinin/velayet sahibinin onay覺 al覺nmal覺, ama dan覺an覺n 繹zerklik haklar覺 olabildiince g繹z 繹n羹ne al覺nmal覺,
  • Dan覺an覺n覺n 繹zg羹r iradesini tan覺mal覺 ve korumal覺d覺r. Dan覺an profesyonel ilikiyi istedii zaman balatma ve bitirme hakk覺na sahiptir. Kiinin kendi 繹zg羹r iradesiyle gelmedii durumlarda bile psikologun ibirlii kurmaya 癟al覺mas覺 gerekir.
  • Dan覺anlar, kullan覺lacak olan y繹ntem ve teknikler, tekniklerin yararlar覺 ve riskleri ve olas覺 dier y繹ntemler konusunda bilgilendirilmeli ve onaylar覺 al覺nmal覺d覺r.
  • Eer psikoterapiyi yapan kii uzmanl覺覺n覺 hen羹z tamamlamam覺 bir stajyer ise; psikoterapinin sorumluluu s羹perviz繹re aittir. Dan覺an, psikoterapinin ba覺nda bu duruma ilikin bilgilendirilmelidir.

ift ve aile psikoterapisinde:

  • Psikolog, yak覺n iliki i癟inde olan birden fazla kiiye hizmet verirken; psikoterapinin ba覺nda hangi kiilerin dan覺an olduunu ve psikologun farkl覺 kiilerle kuraca覺 ilikileri a癟覺kl覺a kavuturmak i癟in uygun ad覺mlar覺 a癟覺k癟a anlatmal覺d覺r. Bu a癟覺klama, psikologun rol羹n羹 ve salanan hizmetin ve psikoterapide elde edilen bilgilerin olas覺 kullan覺mlar覺n覺 kapsar.
  • Psikologun muhtemelen 癟at覺ma i癟erecek roller 羹stlenmesi gerektii durumlarda bu roller uygun olarak a癟覺klanmal覺 ve gerekiyorsa deitirilmelidir ya da b覺rak覺lmal覺d覺r.

Grup psikoterapisinde:

  • Psikolog kendisinin ve kat覺l覺mc覺lar覺n birbirlerine olan sorumluluklar覺n覺, rollerini ve gizliliin s覺n覺rlar覺n覺, psikoterapi s羹recinin balang覺c覺nda a癟覺klamal覺d覺r.

Geleneksel olmayan psikoterapi ortamlar覺nda:

  • Geleneksel olmayan psikoterapi ortamlar覺 psikoterapi ilikisinin balang覺c覺ndan itibaren telefon, e-posta, bilgisayar ortam覺nda kar覺l覺kl覺 g繹r羹me (chat) , videokonferans vb. ortamlar覺n kullan覺ld覺覺 durumlard覺r.
  • Geleneksel olmayan psikoterapi ortamlar覺 doalar覺 gerei etik kurallardan herhangi birine uymamay覺 ya da uyamamay覺 zorunlu k覺l覺yorsa psikoterapi hizmetinin bu ortamlarda verilmesinden ka癟覺n覺lmas覺 gerekir.
  • Bu ortamlarda dan覺an s羹re癟, terapist, hizmetlerin yararlar覺 ve olas覺 riskleri, riskleri ortadan kald覺rmak i癟in al覺nabilecek 繹nlemler ve bu hizmetler d覺覺ndaki olas覺 dier y繹ntemler konusunda bilgilendirilmelidir.
  • Psikolog, geleneksel olmayan psikoterapi ortamlar覺nda da y羹zy羹ze hizmet verdii durumlarda izledii ilke ve kurallar覺 dikkate almal覺d覺r. Verecei hizmetin 繹zelliklerini, hizmet sunma y繹ntemlerini ve gizlilikle ilgili 繹ng繹r羹lmesi gereken durumlar覺 incelemeli ve uygun etik ilke ve kurallar覺 izlemelidir.

Baka bir profesyonelden daha hizmet alan bir kiiye psikoterapi yap覺ld覺覺nda:

  • Psikolog, bu durum y羹z羹nden tedavide ortaya 癟覺kabilecek sorunlar覺 ve kiinin yarar覺n覺 g繹z 繹n羹nde bulundurmal覺,
  • Kar覺覺kl覺k ve 癟at覺ma riskini 繹nlemek i癟in bu konular覺 dan覺ana a癟覺klamal覺,
  • Uygun olduunda, dier hizmet verenlerle iletiim kurmal覺 ve b羹t羹n bu bilgileri g繹z 繹n羹ne alarak 癟al覺mas覺na devam etmelidir.

Duygusal ve Cinsel Yak覺nlama:

  • Psikolog, halen hizmet verdii dan覺anlarla, hizmet verilen dan覺an覺n yak覺n ilikide bulunduu kiiler ve akrabalar覺yla ve eski dan覺anlar覺yla duygusal ve/veya cinsel yak覺nl覺k kurmamal覺,
  • Daha 繹nce duygusal, cinsel yak覺nlamada bulunduu, kar覺l覺kl覺 癟覺kar ilikisine girdii kiileri psikoterapiye kabul etmemelidir.
襤lginizi ekebilir:   Freud'a G繹re Psikoseks羹el Evreler

Psikoterapinin kesintiye uramas覺 durumunda:

  • Psikolog, dan覺ana zarar getirmeyecek en uygun se癟enei belirlemekle sorumludur.
  • Psikolog, hastalar覺n ya da dan覺anlar覺n huzurunu g繹zetecek ekilde bak覺mlar覺n覺n salanmas覺na devam edilebilmesi i癟in gerekli ad覺mlar覺 atmal覺d覺r.

Psikoterapinin sonland覺r覺lmas覺:

  • Psikolog mesleki ilikiyi, dan覺an覺n art覺k yard覺ma gereksinimi kalmad覺覺, psikoterapinin yarar salamad覺覺 ve/veya s羹regelen yard覺mdan dolay覺 dan覺an覺n zarar g繹recei durumlarda bitirmelidir.
  • Psikolog, dan覺an覺 ya da dan覺an覺n ilikisi olan bir kii taraf覺ndan tehdit edilir ya da tehlike i癟eren bir duruma sokulursa psikoterapiyi sonland覺rabilir.
  • Psikolog, tedavinin bitiminden 繹nce sonland覺rma s羹reci 羹zerinde durmal覺 ve gerekirse olas覺 hizmet verebilecek kiileri 繹nermelidir.

Psikolojik Deerlendirmede Etik

  • Psikolog, uygulama yapt覺覺 繹rnekleme edeer 繹rneklemler 羹zerinde g羹venirlii ve ge癟erlii s覺nanarak oluturulmu deerlendirme ara癟lar覺n覺 kullanmal覺, deerlendirmeyi yap覺land覺r覺rken ve uygun ara癟lar覺 se癟erken; kullan覺lan ara癟lar覺n k羹lt羹re uygun ve duyarl覺 olduundan emin olmal覺, deerlendirilen kiinin k羹lt羹rel, sosyal 繹zelliklerinin ve anadilinin test sonu癟lar覺n覺 etkileyebileceinin fark覺nda olmal覺d覺r. Bu nedenle test sonu癟lar覺na ilikin g繹r羹lerini bildirirken yap覺lan deerlendirmenin bu 繹zelliklere bal覺 olarak ne derecede etkilenmi olabileceini bildirmekle y羹k羹ml羹d羹r.
  • Psikolog deerlendirmelerini, 繹nerilerini, raporlar覺n覺 ve tan覺ya y繹nelik ya da deerlendirici izlenimlerini, adli psikolojik davalar da dahil, sonu癟lar覺n覺 kan覺tlayacak yeterli bulgu, bilgi ve tekniklerle temellendirmelidir.
  • Bireylerin psikolojik 繹zelliklerine ilikin d羹羹ncelerini ancak izlenimlerini ya da sonu癟lar覺n覺 destekleyecek yeterli incelemeyi yapt覺ktan sonra oluturmal覺d覺r. Eer b繹yle bir incelemeyi yapmak tam olarak olanakl覺 deilse psikolog 癟abalar覺n覺 ve bu 癟abalar覺n sonu癟lar覺n覺 rapor etmelidir. S覺n覺rl覺 bilgilerinin, g繹r羹lerinin g羹venirlii ve ge癟erlii 羹zerindeki olas覺 etkileri kesinletirmeli ve sonu癟lar覺n覺n ya da 繹nerilerinin t羹r羹n羹 ve kapsam覺n覺 uygun bir ekilde s覺n覺rlamal覺d覺r.
  • Psikolog deerlendirme tekniklerini, g繹r羹meleri, testleri ya da ara癟lar覺 tan覺 ya da arat覺rmaya uygun bir ekilde uygulamal覺, puanlamal覺, yorumlamal覺 ve kullanmal覺d覺r.
  • Psikolog deerlendirme ve tan覺ya y繹nelik hizmetler i癟in eer test yasal d羹zenlemeler yoluyla talep edilmemise, bir kurum ya da eitimin s覺radan etkinlii olarak yap覺lm覺yorsa ve testin amac覺 zaten kiinin karar verme yeteneini deerlendirmek deilse, dan覺an覺n iznini almak zorundad覺r. Dan覺an覺n iznini alma s羹reci deerlendirmenin bi癟imini ve amac覺n覺, 羹cretleri, 羹癟羹nc羹 kiilerin kat覺l覺m覺n覺, gizliliin s覺n覺rlar覺n覺 i癟erir. Deerlendirmesi yap覺lan kiinin soru sormas覺 ve cevap almas覺 i癟in yeterli olanaklar tan覺nmal覺d覺r. Psikolog, kapasitesinden kuku duyulan kiilerin iznini al覺rken ya da deerlendirilmesi yasal merciler taraf覺ndan istenilen kiileri deerlendirirken, onlar覺n anlayabilecei bir dil kullanarak 繹ng繹r羹len deerlendirme hizmetlerinin bi癟imi ve amac覺na ilikin bilgi vermelidir.
  • Test verileri dan覺ana verilmemelidir. Dan覺an覺n izni olursa, baka uzmanlara verilebilirler. Psikolog, dan覺an覺 ya da bakalar覺n覺 zarardan korumak i癟in ve test g羹venirliini salamak i癟in test verilerini sunmaktan vazge癟ebilir. Test verilerini kullanmada yetkin olmayan kiilere bu bilgileri vermekten ka癟覺nmal覺d覺r.
  • Psikolog, k羹lt羹re uygun deerlendirme ara癟lar覺 gelitirmelidir. Bir deerlendirme arac覺 haz覺rlarken test deseni, standardizasyonu, g羹venirlii, ge癟erlii, yanl覺l覺k durumunun azalt覺lmas覺 ya da ortadan kald覺r覺lmas覺 ve kullan覺m 繹nerileri i癟in uygun psikometrik ilemleri kullanmal覺 ve belgelemelidir. Uyarlama yap覺lan testlerde de bu deikenler dikkate al覺nmal覺d覺r.
  • Psikolog, deerlendirme sonu癟lar覺n覺 yorumlarken yorumlar覺n覺n doruluunu azaltacak ya da vard覺覺 yarg覺lar覺 etkileyebilecek test etmenlerini, deerlendirmenin amac覺n覺 ve deerlendirmeye al覺nm覺 kiilerin niteliklerini dikkate almal覺d覺r. Kendi yorumlar覺n覺n s覺n覺rlar覺 ya da doruluklar覺na ilikin 繹nemli derecede kukular覺 varsa, bunlar覺 belirtmelidir.
  • Psikolog, psikolojik deerlendirme tekniklerinin niteliksiz kiilerce kullan覺lmas覺na izin vermemelidir.
  • Psikolog, deerlendirmelerini ya da m羹dahale kararlar覺n覺 ya da 繹nerilerini, g羹ncel ama癟lar a癟覺s覺ndan eskimi ve ilevselliini yitirmi bilgi ve test sonu癟lar覺na dayand覺rmamal覺d覺r.
  • Psikolog her koulda uygulama, yorumlama ve deerlendirme ara癟lar覺n覺n doru bir bi癟imde kullan覺lmas覺 i癟in gereken sorumluluu 羹stlenmelidir. Dier meslektalara deerlendirme ya da puanlama hizmetleri sunacak ise; ilemlerin ama癟lar覺n覺, normlar覺n覺, ge癟erlik, g羹venirlik ve uygulama koullar覺n覺 doru bir ekilde tan覺mlamal覺d覺r.
  • Psikolog, deerlendirmeye al覺nan kiiye ya da dan覺an覺n yerine atanm覺 yasal olarak yetkili bir kiiye, kiinin anlayabilecei bir dille sonu癟lar覺 uygun ve doru bi癟imde a癟覺klamal覺d覺r. Psikolog taraf覺ndan deerlendirmeye al覺nan kiiye deerlendirme sonu癟lar覺n覺n a癟覺klanmas覺 uygun deil ise bu durum deerlendirme s羹reci balamadan 繹nce kendisine bildirilmelidir.
  • Psikolog, testlerin ve dier deerlendirme tekniklerinin doruluunun ve g羹venliinin korunmas覺n覺 yasalarla, s繹zlemeye balanm覺 y羹k羹ml羹l羹klere uyum i癟inde, telif haklar覺n覺 g繹z 繹n羹nde bulundurarak ve bu Etik Y繹netmeliinin koullar覺na uygun bir bi癟imde salamal覺d覺r.
  • Test raporlar覺 eitim ama癟l覺 kullan覺ld覺覺nda, deerlendirilen kiinin isim ya da tan覺t覺c覺 bilgileri ortadan kald覺r覺lmal覺d覺r.
  • Psikometrik 繹zellikleri uygun olsa bile, testler ama癟lar覺 d覺覺nda ve/veya uygun olmayan kiilerle ve durumlarda kullan覺lmamal覺d覺r.

Arat覺rma’da Etik

  • Psikolog arat覺rma yapmadan 繹nce kurumsal onay gerekiyorsa ilgili kuruma arat覺rmalar覺 hakk覺nda doru bilgileri salamal覺 ve onay almal覺d覺r.
  • Psikolog kat覺l覺mc覺lar覺n bilgilendirilmi onam覺n覺 al覺rken kat覺l覺mc覺lara arat覺rman覺n amac覺, 繹ng繹r羹len s羹re ve yap覺lacak ilemleri, balad覺ktan sonra vazge癟me haklar覺, vazge癟menin olas覺 sonu癟lar覺, potansiyel riskler, rahats覺zl覺k ya da olumsuz etkiler gibi kendilerini etkileyebilecek olas覺 etmenler, gelecekteki arat覺rma yararlar覺, gizlilik s覺n覺rlar覺, kat覺l覺m i癟in tevikler, arat覺rma ve arat覺rmaya kat覺lanlar覺n haklar覺yla ilgili sorular覺 i癟in kiminle g繹r羹ebilecekleri hakk覺nda bilgi vermeli, olas覺 kat覺l覺mc覺lara soru sorma olana覺 salamal覺d覺r.
  • Yap覺lan kay覺tlar覺n kiisel bilgileri a癟覺a 癟覺karmas覺 ve zarara neden olacak durumlar yaratmas覺 s繹z konusuysa psikolog arat覺rmaya kat覺lanlardan, onlar覺 herhangi bir ekilde filme almadan ve kaydetmeden 繹nce izin almal覺d覺r.
  • Psikolog, 繹renci ya da kendisi i癟in 癟al覺an kiilerle arat覺rma yapt覺覺 zaman, kat覺l覺mc覺 olabilecek kiileri kat覺l覺m覺 kabul etmemelerinin ya da arat覺rmadan geri 癟ekilmelerinin olumsuz sonu癟lar覺na kar覺 korumak i癟in 繹nlem almal覺, arat覺rmaya kat覺l覺m ders gerei fazladan puan salayacaksa kat覺l覺mc覺 olabileceklere farkl覺 se癟enekler de sunulmal覺d覺r.
  • Psikolog arat覺rman覺n s覺k覺nt覺 ya da zarar yaratmas覺 繹ng繹r羹lmediinde ve arat覺rma sonu癟lar覺n a癟覺klanmas覺n覺n kat覺l覺mc覺lar覺 riske sokmad覺覺 ya da onlara zarar vermeyecei ve gizliliin korunduu 癟al覺malar覺 ya da kat覺l覺mc覺lar覺n iini riske atmayan kurumlarda y羹r羹t羹len, i ya da kurum etkinliiyle ilgili etmenleri inceleyen, gizliliin korunduu 癟al覺malar覺 kaps覺yorsa ya da yasal ya da kurumsal d羹zenlemelerce izin verildiinde bilgilendirilmi onam almaktan vazge癟ebilir.
  • Psikolog arat覺rmaya kat覺l覺m i癟in a覺r覺 ya da uygunsuz ekonomik ya da baka tevikler salamaktan ka癟覺nmal覺, mesleki hizmeti arat覺rma i癟in tevik olarak kulland覺覺nda, hizmetin 繹zellikleri kadar risklerini, zorunluluklar覺n覺 ve s覺n覺rlar覺n覺 da a癟覺klamal覺d覺r.
  • Yan覺ltma teknikleri sadece 癟al覺man覺n bilimsel, eitimsel ya da uygulama deerleri a癟覺s覺ndan ilevsel olduu durumlarda, eer 繹yle bir kurum varsa, kurumsal onay al覺narak kullan覺labilir. Psikolog, arat覺rmas覺n覺n fiziksel ac覺 ya da ciddi duygusal strese neden olaca覺n覺 繹ng繹rd羹羹 durumlarda kat覺l覺mc覺lar覺 bu konuda yan覺ltmamal覺, deneyin d羹zenlenmesi ve y羹r羹t羹lmesi i癟in gerekli olan herhangi bir yan覺ltmay覺 kat覺lanlara olabildiince erken a癟覺klamal覺d覺r. Bunun kat覺l覺m覺n sonunda yap覺lmas覺 yelenir ve kat覺l覺mc覺lar覺n isterlerse verilerini geri almalar覺na izin verilir.
  • Psikolog kat覺l覺mc覺lara arat覺rman覺n 繹zellikleri ve sonu癟lar覺 ile ilgili uygun bilgileri elde etmeleri i癟in olanak sunmal覺 ve kat覺l覺mc覺lar a癟覺s覺ndan herhangi bir yanl覺 anlamay覺 gidermek i癟in olanakl覺ysa arat覺rman覺n sonunda onlar覺 bilgilendirmelidir. Arat覺rma y繹ntemlerinin kat覺l覺mc覺ya zarar verdiinin fark覺na var覺nca bu zarar覺 en aza indirmek i癟in gerekeni yapmal覺d覺r.
  • Psikolog, hayvan deneylerinde hayvanlar覺n ilgili y繹netmeliklere, ve mesleki standartlara g繹re bak覺m覺n覺 羹stlenmeli, bu standartlara g繹re hayvanlar覺 arat覺rmalar覺nda kullanmal覺 ve elden 癟覺karmal覺d覺r. Arat覺rma y繹ntemleri konusunda eitim g繹rm羹 ve laboratuar hayvanlar覺n覺n bak覺m覺nda deneyim kazanm覺 psikolog, hayvanlarla ilgili her t羹r ilemi denetlemelidir. Ayr覺ca, hayvanlara eziyet edilmeden bak覺lmas覺 ve sal覺kl覺 bir ortamda tutulmalar覺ndan sorumludur. Psikolog, denetimi alt覺nda olan ve arat覺rmalar覺 s覺ras覺nda hayvanlar覺 kullanan herkesin, arat覺rma y繹ntemleri ve hayvan t羹r羹ne uygun bak覺m konusunda eitim almalar覺n覺 salmal覺d覺r. Hayvan deneklerin rahats覺zl覺k duymalar覺n覺, hastalanmalar覺n覺 ve ac覺 癟ekmelerini en aza indirmek i癟in gerekli 繹nlemleri almal覺d覺r. Ancak izlenebilecek daha az zarar veren baka bir ilem yoksa ve arat覺rman覺n amac覺 bilimsel ve eitsel bir deer i癟eriyorsa hayvanlar覺n ac覺 癟ekmelerine, strese girmelerine ve gereksinimlerinden yoksun kalmalar覺na neden olan arat覺rmalar yap覺labilir. Cerrahi ilemler anestezi ile uygulanmal覺, enfeksiyonu 繹nleyici ve ac覺y覺 m羹mk羹n olduunca azaltan teknikler cerrahi m羹dahale s覺ras覺nda ve sonras覺nda uygulanmal覺d覺r. Denek olarak kullan覺lan hayvan覺n yaam覺na son verilmesi gerektiinde bu, ac覺y覺 olabildiince azaltacak, 繹nceden onaylanm覺 ilemler 癟er癟evesinde, 癟abuk bir ekilde yap覺lmal覺d覺r.
  • Psikolog, arat覺rma verilerini uydurmamal覺 ya da sonu癟lar覺 sapt覺rmamal覺d覺r. Yay覺nlad覺覺 veri ve sonu癟larda 繹nemli yanl覺lar saptarsa; bu hatalar覺 d羹zeltmek i癟in uygun ad覺mlar覺 atmal覺d覺r.
襤lginizi ekebilir:   zg羹venli insanlar Kendisini Sayg覺n ve Sevilebilir Hissettirir

Yay覺n Etii

Psikolog yapt覺覺 yay覺nlarda da bir tak覺m sorumluluklar ta覺maktad覺r:

  • Bakas覺na ait 癟al覺malar ya da bilgilere at覺fta bulunsa bile, bunlar覺n 繹nemli 繹elerini kendi eseriymi gibi g繹stermemeli, yap覺lan al覺nt覺lar覺 uygun olarak belirtmeli ve at覺fta bulunmal覺d覺r.
  • Psikolog, yaln覺zca kendi eseri olan ya da katk覺da bulunduu 癟al覺malar i癟in sorumluluk ve hak iddia etmeli, ba yazarl覺k hakk覺, kiinin konumu ne olursa olsun, o 癟al覺mada konuyla ilgili en 癟ok bilimsel ya da mesleki katk覺s覺 olan kiiye verilmelidir. Dier yay覺n haklar覺 kiilerin s繹z konusu 癟al覺madaki katk覺lar覺 oran覺nda s覺ralanmal覺d覺r. B羹y羹k 繹l癟羹de bir 繹rencinin uzmanl覺k ya da doktora tezine dayanan 癟ok yazarl覺 bir makalede, eer arat覺rman覺n orijinal fikri kendininse, bu 繹renci bayazar olarak belirtilmelidir.
  • Psikolog 繹nceden yay覺nlanm覺 verileri, orijinal veri olarak sunmamal覺d覺r. Ancak daha sonra ayn覺 veriler 繹nceki bir 癟al覺mada kullan覺ld覺覺 belirtilerek yeniden yay覺nlanabilir.
  • Psikolog, arat覺rma sonu癟lar覺n覺 yay覺nlad覺ktan sonra sonu癟lar覺n dayand覺覺 verileri 羹zerinde yeniden 癟al覺mak ve kal覺c覺 bilgilere ulamak isteyen meslektalar覺ndan saklamamal覺 ve kat覺l覺mc覺lar覺n gizliliini koruyarak yeniden analize a癟mal覺d覺r. Bu verilerden yararlanmak isteyen psikolog, verileri sadece belirtilen ekilde kullanmal覺 ve orijinal veri olarak sunmamal覺d覺r.
  • Sunum, yay覺n, ya da arat覺rma fonu i癟in sunulan bilgileri ya da arat覺rma tekliflerini inceleyen psikolog, bu bilgileri salayan kiilerin gizlilik ve tescil haklar覺na sayg覺 duymal覺d覺r.

Etikle Yasal ve Kurumsal Talepler Aras覺nda Uyumsuzluklar

Etik Y繹netmelik’e g繹re eer yasal taleplerle etik aras覺nda bir 癟eliki varsa ve bu 癟eliki 癟繹z羹lemiyorsa psikologun yasan覺n, d羹zenlemelerin ya da dier yasal yetkilerin gerektirdiklerine bal覺 kal覺r. Ama eer 羹yesi olduu organizasyonun talepleri etik ilkelerle uyumuyorsa, bu durumda psikologun Etik Y繹netmelik’e bal覺 kalmas覺 gerekir.

Bir cevap yaz覺n