18 ubat 2021

Pop羹ler Psikoloji Mitleri-Doru bildiimiz yanl覺lar

Eer siz de biraz sonra bahsedeceimiz psikolojik mitleri ger癟ek san覺yorsan覺z, utan覺p s覺k覺lman覺za gerek yok; yaln覺z deilsiniz. Arat覺rmalar g繹steriyor ki geni toplumda b羹y羹k bir 癟ounluk bu mitlere inan覺yor. Hatta yaln覺zca psikoloji 繹rencilerini kapsayan 癟al覺malar yap覺ld覺覺nda da sonu癟 癟ok farkl覺 deil. Yeni balayan psikoloji 繹rencileri, insan yaant覺s覺na dair neyin doru olduunu bilirken, neyin yanl覺 olduunu pek de bilmiyorlar.

Bilgi 癟a覺 diye an覺lan 21.inci y羹zy覺lda, bilgi edinmek kadar, yanl覺 bilgi edinmek de m羹mk羹n. Psikoloji, g羹nl羹k hayat覺m覺zda var olan bir s羹r羹 konu ile ilgilenen bir bilim dal覺 olduu i癟in, internetten televizyona, kitaplardan filmlere bir癟ok kaynak, bizi bu alana dair bilgi bombard覺man覺na tutuyor. Bu y繹n羹yle d羹羹n羹ld羹羹nde, asl覺nda, psikoloji, yanl覺 bilgi edinmeye 癟ok m羹sait hale getirilebilecek bir alan.

Z覺t kutuplar birbirini 癟eker

Fizik kanunlar覺na g繹re doru olabilir, ama konu romantik iliki olunca i deiir. Romantik ilikilerde 癟ekim kanunu pek 癟ok insan覺n sand覺覺n覺n aksine, t羹mleme ilkesi ile deil, eleme ilkesi ile a癟覺klanabilir.

Bahsettiimiz inan覺, pop羹ler k羹lt羹r羹n i癟ine ilemi olduundan s羹rekli kar覺m覺za 癟覺kar durur. Bin bir t羹rl羹 farkl覺l覺klar覺na ramen birbirlerine tutkulu bir ekilde a覺k olan iki insan覺n hikayesi her zaman ilgi 癟ekicidir; Hollywooda her daim ekmek 癟覺karabilecek bir malzemedir. rnein, 癟ounuzun bilebilecei Youve Got Mail filmi z覺t kutuplar覺n覺 ak覺n覺 konu alan bir filmdir.

Tam olarak ilk nas覺l ortaya 癟覺kt覺覺 bilinmemekle beraber, birtak覺m a癟覺klamalar mevcuttur. Bunlardan biri, kiilerin, eksiklerini tamamlayarak kendilerini bir b羹t羹n yapacak bir dierine ihtiya癟 duymalar覺 ve gerek kendi maneviyatlar覺 gerekse pop羹ler k羹lt羹r羹n etkisi ile b繹yle birinin varl覺覺na derinden inanmalar覺d覺r. Bir dieri ise, kiiler aras覺nda, kopukluk veya 癟at覺ma yaratmayan nitelikte birka癟 farkl覺l覺覺n bulunmas覺n覺n ilikiyi canl覺 tutabilecei ger癟eidir. iftler aras覺nda ufak tefek farkl覺l覺klar olabilir; bu, ilikiye iyi gelebilecek bir unsurdur. Ancak, kiilerin 繹zelliklerine ve hayat g繹r羹lerine dair belirgin farkl覺l覺klar s繹z konusu olduunda, kiiler birbirini 癟ekmezler, aksine, iterler.

襤lginizi ekebilir:   Psikoterapiden Ne Beklemeyin?

fkeyi d覺a vurmak, i癟ine atmaktan iyidir

Bu g繹r羹羹n hakim olduu bir癟ok pop羹ler psikoloji 羹r羹n羹, k覺zd覺覺m覺z eyleri sistemimizden 癟覺karmam覺z gerektiini vurgular. Paralel olarak, pek 癟ok insan ayn覺 felsefeyi benimsemitir. niversite 繹rencileri ile yap覺lan bir arat覺rmada, kat覺l覺mc覺lar覺n y羹zde 66s覺n覺n 繹fkeyi d覺a vurman覺n, agresyonu (繹fke duygusu ve/veya sald覺rganl覺k eilimi) azaltmak i癟in etkili bir y繹ntem olarak kabul ettii g繹r羹lm羹t羹r.

D覺avurumun 繹fke ve sald覺rganl覺覺 azaltt覺覺na dair inan覺 yeni deildir; yakla覺k 2000 senelik bir ge癟mii vard覺r. 襤lk olarak, Yunanl覺 d羹羹n羹r Aristotelesin Poetika adl覺 eserinde ortaya konmutur. Aristoteles, trajik oyunlar izlemenin kiide katarsise, yani, 繹fke ve dier olumsuz duygular覺n d覺avurumu ile ula覺lan tatmin edici bir psikolojik rahatlama deneyimine olanak verdiini dile getirmitir. O d繹nemlerde ger癟ek kabul edilen pek 癟ok inan覺 zamanla tarih olurken, katarsise y繹nelik inan覺 癟alar boyu varl覺覺n覺 s羹rd羹r羹p g羹n羹m羹ze gelmeyi baarm覺, hatta yak覺n d繹nemde daha da k覺dem kazanm覺t覺r. zellikle, psikoloji alan覺nda en 癟ok tan覺nan kii olduunu s繹yleyebileceimiz Sigmund Freud bu konuda 癟ok etkili olmutur. Freuda g繹re, d覺a vurulmam覺 繹fkenin olumsuz psikolojik sonu癟lar覺 ka癟覺n覺lmazd覺r.

Bug羹n ise ayn覺 inan覺 bir癟ok kitapta ve filmde kar覺m覺za 癟覺kar. Analyze This ve Anger Management filmleri i癟ine atma mesaj覺n覺n aktar覺ld覺覺 filmlere iyi birer 繹rnektir. Bu filmlerdeki 繹fkeli adamlar k覺zd覺k癟a bir yast覺覺 yumruklar, k羹freder veya pencereyi a癟覺p avaz覺 癟覺kt覺覺 kadar ba覺r覺rlar. Ruh sal覺覺 alan覺nda 癟al覺an pek 癟ok uzman da kimi zaman dan覺anlar覺na benzeri edimlere y繹nelik 繹nerilerde bulunmaktad覺r.

Katarsis hipotezinin k覺smen 癟arp覺t覺lm覺 olduunu s繹yleyebiliriz. 40 y覺l覺 ak覺n s羹redir yap覺lan bilimsel arat覺rmalar g繹steriyor ki bir kiiye y繹nelik dorudan veya dolayl覺 bi癟imde (繹rnein, 繹fke duyulan kiinin y羹z羹n羹 hayal ederek yast覺k yumruklamak) d覺a vurulan 繹fke, rahatlama ile deil, aksine, daha fazla agresyon ile sonu癟lanmaktad覺r.

Ancak d覺avurum, 繹fkenin kayna覺na y繹nelik yap覺c覺 problem 癟繹zme ile, buna ilikin becerilerle bir b羹t羹n olarak tasarland覺覺nda, olumsuz duygular覺 azaltmakta etkilidir. Bir baka deyile, bireyin 繹fke duyduu kiiye, yumuak ve 癟繹z羹m odakl覺 bir ekilde ve ben diliyle duygular覺n覺 ifade etmesi, kendisini daha iyi hissetmesine ve 癟at覺man覺n 癟繹z羹mlenmesine yard覺mc覺 olabilir. Tahmin edersiniz ki bu, 繹fke duyulan kiiyi d羹羹nerek bir yast覺覺 yumruklamaktan veya duvarlara bak覺p ba覺rmaktan olduk癟a farkl覺d覺r.

襤lginizi ekebilir:   Bu Aileye Neler Oluyor?

Yap覺lan 癟al覺malar g繹steriyor ki bizi duygusal olarak en 癟ok 癟eken kiiler, kiilik, tutum ve deerler a癟覺s覺ndan bize en yak覺n olanlar. Benzerlik artt覺k癟a 癟ekim de artar. stelik benzerlik yaln覺zca ilk bataki 癟ekimin bir belirleyicisi deil, ayn覺 zamanda uzun vadedeki memnuniyetin de bir 繹ng繹r羹c羹s羹d羹r. Bu, romantik ilikiler i癟in olduu gibi, arkadal覺k ilikileri i癟in de ge癟erlidir.

ou insan 40lar覺nda veya 50lerine yakla覺rken orta ya krizine girerler

45 ya覺ndaki bir adam y覺llard覺r hayalini kurduu Porsche otomobili ald覺覺nda, farkl覺 ekilde sakal b覺rakt覺覺nda ya da sa癟 ektirdiinde, 23 ya覺nda bir gen癟 k覺z i癟in eini terk ettiinde veya g羹n羹n gurusu ile 癟al覺mak i癟in Himalayalara gittiinde, pek 癟ok insan hemen bir orta ya krizi a癟覺klamas覺 ile 癟覺kagelir.

Orta yaa dair bu karanl覺k inan癟, ilk olarak Dantenin 襤lahi Komedya eseri ile ortaya 癟覺kt覺. Daha sonra, 1965te, psikanalist ve organizasyon psikologu olan Elliot Jacques orta ya krizi terimini dillendirdi. 1976da, Amerikal覺 yazar Gail Sheehynin kitab覺 ile ise fenomen iyice zihnimize yerleti. 1994e gelindiinde, gen癟 erikinlerin %86s覺n覺n bir orta ya krizi ger癟ekliine inan覺yor olduu anla覺ld覺.

Toplumumuzda orta ya, kiinin, giderek yaklaan 繹l羹m, yaanan fiziksel d羹羹 ve ger癟eklememi hayaller ile y羹zletii ve belirgin bir bi癟imde kendini sorgulad覺覺, bol t羹rb羹lansl覺 bir d繹nem olarak kabul edilmektedir. H璽lbuki yap覺lan 癟al覺malarda, orta ya覺n 繹zellikle zor ve stres dolu bir d繹nem olduuna dair hi癟bir bulguya rastlanmamaktad覺r.

Yakla覺k 3000i orta yalarda olan 7000 k羹sur kiiyle yap覺lan bir arat覺rmada, san覺lan覺n aksine, 40-60 ya aras覺 kiilerin, ge癟mie g繹re hayatlar覺 羹zerinde daha 癟ok kontrol sahibi olduklar覺n覺 hissettikleri ve memnuniyet seviyelerinin y羹kseldiini ifade ettikleri g繹r羹lm羹t羹r. Arat覺rmac覺n覺n orta ya krizini nas覺l tan覺mlad覺覺na g繹re deimekle beraber, genel olarak, 癟al覺malara kat覺lan kiilerin %10u ile %26s覺 aras覺ndaki bir k覺sm覺n覺n orta ya krizi yaad覺覺 anla覺lm覺t覺r. Yani, orta ya krizi, zannedildii gibi katiyetle herkesin kendini i癟inde bulaca覺 bir s羹re癟 deildir.

襤lginizi ekebilir:   Sizi hi癟 benzemediiniz birine benzettikleri oldu mu?

Ergenlik d繹neminde mutlaka ciddi psikolojik problemler yaan覺r

Asl覺nda, psikoloji alan覺na y繹n vermi pek 癟ok kiinin bu mitin olumas覺nda pay覺 var. Ergenlik d繹nemini her zaman i癟in f覺rt覺nal覺 ve stresli olarak tan覺mlayan psikologlar (繹rnein, Stanley Hall) veya ergenlik d繹neminde normal olmak anormaldir gibi bir yakla覺m覺 olan uzmanlar (繹rnein, Anna Freud) bu inanc覺n temelini att覺lar. Bug羹n, Ergenlik size ne 癟ar覺t覺r覺yor? diye soraca覺n覺z pek 癟ok kii, b羹y羹k olas覺l覺kla, gerilim, isyan, 癟at覺ma gibi olumsuz y羹kl羹 kelimeler s覺ralayacakt覺r (Bandura, 1964). Sal覺k uzmanlar覺n覺n bile pek farkl覺 d羹羹nmedii bilinmektedir.

Evet, ergenliin psikolojik anlamda y覺prat覺c覺 bir d繹nem olabilecei dorudur. Ancak, bu evrensel bir ger癟eklik niteliinde deildir. Baz覺 ergenler fazlas覺yla stres yaratan psikolojik m羹cadeleler i癟erisinde olabiliyorken, baz覺lar覺 i癟in durum 癟ok daha i癟 a癟覺c覺d覺r. Yap覺lan bir 癟al覺ma, ergenlerin yaln覺zca %20sinin psikolojik stres yaad覺覺n覺, geriye kalan %80inin ise genel olarak olumlu duygu durumuna sahip ve 癟evresi ile uyumlu ilikiler i癟erisinde olduunu g繹stermitir (Offer&Schonert- Reichl, 1992). stelik k羹lt羹rler aras覺 belirgin farklar da g繹zlemlenebilmektedir. rnein, Japonya, in ve Bat覺l覺 olmayan baka bir癟ok k羹lt羹rde, ergenlik, huzur ve s羹k羶netin h璽kim olduu bir d繹nem olarak bilinmektedir.

Belirgin duygusal sorunlar覺n veya iliki problemlerinin daha farkl覺 nedenlerden kaynaklanabileceini unutmamak gerekir. Altta yatan sebep, depresyon, davran覺 bozukluu veya y覺k覺c覺 nitelikte bir aile yap覺s覺 olabilir. Ergenlik d繹neminde mutlaka ciddi psikolojik problemler yaan覺r inanc覺, a覺r sorunlar覺 olan bir kiinin yaln覺zca bir ge癟i d繹neminde olduunun d羹羹n羹lmesine ve takibinde, ihtiyac覺 olan psikolojik destekten mahrum kalmas覺na sebep olabilir.

Emre Konuk

Bir cevap yaz覺n