Barnum Etkisi veya Fenomeni
Genel ifadeleri, bilhassa gurur okay覺c覺 olanlar覺, doru bireysel tan覺mlama olarak kabul etme eilimidir. K襤襤SEL ONAYLANMA YANILGISI olarak da bilinen Barnum Etkisi veya fenomeni ad覺n覺, u mehur iki vecizesini i癟erdii i癟in on dokuzuncu y羹zy覺l ABDli ovmeni ve arlatan覺 P. T. Barnumdan (1810-91) alm覺t覺r: Baar覺m覺n s覺rr覺 her zaman herkes i癟in bir eylerimin var olmas覺d覺r ve Her dakika bir enayi doar. Tipik bir Barnum Etkisi ifadesi detayl覺 olabilir veya spesifik g繹r羹nebilir ama asl覺nda belirsizdir,
羹phelidir ve/veya kendiyle 癟eliir. Tam da bu y羹zden herkes i癟in ge癟erlilik g繹sterecektir. Onlar fark覺nda olsun yada olmas覺n, bu olay medyumlar覺n ve falc覺lar覺n yan覺 s覺ra, souk okuma ve dier hilelerin de 繹nemli bir arac覺d覺r.
Bu etki, ilk olarak 1949da ABDli psikolog Bertram Forer taraf覺ndan yap覺lan bir deneyle ortaya kondu. Forer deneyde 羹niversite 繹rencilerine s繹zde daha 繹nceden girdikleri bir s覺nav覺 temel alarak gelitirilmi bir kiilik profili verdi.
Asl覺nda profiller, astroloji kitaplar覺ndan al覺nan ifadelerden oluuyordu ve t羹m deneklere ayn覺 liste verilmiti. (bkz. devam覺 arka sayfada -11 numaral覺 madde t羹m konuyu detaylar覺yla kapsayan bir ifadenin 繹zellikle iyi bir 繹rneidir). rencilerden kiiliinin temel 繹zelliklerini ortaya 癟覺karan s覺f覺rdan bee kadar bir derecelendirme 繹l癟eini yapmalar覺 istendiinde, denekler be 羹zerinden d繹rtten daha y羹ksek bir oranda ortalama bir puan verdiler. Forer覺n kendisi Barnumdan bahsetmedi; bu etkinin ad覺 1956da ABDli psikolog Paul Everett Meehl (19202003) taraf覺ndan verildi.
Barnum Etkisi hakk覺nda bilgi sahibi olmak ve ona direnmek baka eylerdir. Kiilik psikologlar覺, bazen disiplinlerinin g羹癟s羹z g羹venilirliini daha da zay覺flatmakla tehdit eden bu olay hakk覺nda endielenirler. Ancak sunabilecekleri en iyi tavsiye, etkinin fark覺nda olmak ve dalkavuklua boyun ememektir.
BUNLARDAN HERHANG襤 B襤R襤 TANIDIK GELD襤 M襤?
- Dier insanlar覺n sizi sevmesine ve takdir etmesine 癟ok ihtiyac覺n覺z var.
- Kendinizi eletirme eiliminiz var.
- imdiye kadar avantaja d繹n羹t羹remediiniz kullan覺lmam覺 b羹y羹k bir kapasiteniz var.
- Baz覺 kiilik zay覺fl覺klar覺n覺z olsa da genellikle bunlar覺 telafi edebilirsiniz.
- Cinsel uyum s羹recinde 癟eitli sorunlarla kar覺lat覺n覺z.
- D覺ar覺da disiplinli ve kendi kendini kontrol eden biri olman覺za ramen i癟eride endieli ve g羹vensiz olma eilimindesiniz.
- Zaman zaman doru karar覺 verdiinize veya doru olan覺 yapt覺覺n覺za dair ciddi 羹pheleriniz var.
- Belirli bir miktardaki deiimi ve 癟eitlilii tercih eder, k覺s覺tlamalar ve s覺n覺rland覺r覺lmalar yaad覺覺n覺zda tatmin olmazs覺n覺z.
- Kendinizle ba覺ms覺z bir d羹羹n羹r olarak gurur duyars覺n覺z ve bakalar覺n覺n ifadelerini, tatmin edici bir kan覺t olmadan kabul etmezsiniz.
- Kendinizi bakalar覺na ifa etmede 癟ok a癟覺k s繹zl羹 olmay覺 mant覺k d覺覺 bir ey olarak d羹羹n羹rs羹n羹z.
- Bazen d覺ad繹n羹k, ho ve hareketli olabilirsiniz, dier zamanlarda ise i癟e d繹n羹k, ihtiyatl覺 ve mesafelisiniz.
- Arzular覺n覺z覺n baz覺lar覺 olduk癟a ger癟ek d覺覺d覺r.
- 13.G羹venlik, yaamdaki bal覺ca hedeflerinizden biridir.
