22 Ocak 2021

Gestalt Kuram覺

B羹t羹n par癟alar覺n toplam覺ndan farkl覺d覺r.

Hi癟bir b羹y羹k sanat eseri bir anda varl覺a gelmez. Bir dizi f覺r癟a darbesi ya da keski vuruuyla yava yava ortaya 癟覺kar; b羹y羹k bir incelik ve titizlikle haz覺rlan覺r. Bitmi sanat eserini v羹cuda getirmek sanat癟覺n覺n saatlerini, g羹nlerini hatta bazen y覺llar覺n覺 alsa da, izleyicinin sanat eserini g繹r羹p alg覺lamas覺 birka癟 saniyesini al覺r. Ve Gestalt kuram覺, sanat eseriyle kar覺 kar覺ya kalan izleyicinin tekil unsurlardan ziyade, onlardan daha fazlas覺 olan bitmi eseri tecr羹be ettiini s繹yler.

  G繹rsel D羹nyan覺n Psikolojisi

Gestalt kuram覺n覺n sanatla ilgili temel ilkesi, insan alg覺s覺n覺n doal olarak nesneleri grupland覺rd覺覺 ve onlar覺 bir arada tecr羹be edip bir b羹t羹n yaratt覺覺 y繹n羹ndedir. Dolay覺s覺yla biz bir kiinin resmine bakarken, burnu, kulaklar覺, elleri, bacaklar覺 ve dier organlar覺 ayr覺 ayr覺 g繹rmek yerine, basit癟e, bilin癟alt覺m覺zda onlar覺 birletirerek insan suretini tan覺r覺z. Bu, tekil unsurlar覺 kavraman覺n imkans覺z olduu anlam覺na deil de sadece beynimizin i癟g羹d羹sel olarak b羹t羹n halindeki g繹r羹nt羹ye odakland覺覺 anlam覺na gelmektedir.

GESTALT KURAMI NED襤R?

Gestalt psikolojisi ya da gestaltizm 1912de Almanya Wertheimerin yazd覺覺 bir makale ile balam覺 ve kuram覺n覺n ilkelerini Wertheimer, K繹hler ve Koffka taraf覺ndan gelitirilmitir. Bu kurama g繹re b羹t羹n, par癟alar覺n toplam覺ndan farkl覺 bir anlam ifade eder ve birey, b羹t羹n羹 par癟alar覺na ayr覺t覺rarak deil, b羹t羹nl羹k i癟inde alg覺lar.

Yaz覺n覺n giri k覺sm覺nda anlam覺n asl覺nda ekil,bi癟im ve b羹t羹nl羹k olduunu s繹ylemitim.Bir davran覺覺 par癟alar覺na b繹lmek, onun b羹t羹nl羹羹n羹 bozmaktad覺r. Ayn覺 zamanda anlam ve niteliini deitirmektedir. rnein, bir nehirde su zerrecikleri her an deimektedir. Ancak nehir varl覺覺n覺 s羹rd羹rmektedir. Bir toplum i癟erisinde insanlar doup, b羹y羹r ve 繹l羹rler. Ama toplum s羹re gider. Kalem s繹zc羹羹n羹 k-a-l-e-m harflerine b繹ld羹羹m羹z zaman anlam覺 kalmaz. Doadaki nesneler ve olaylar da en k羹癟羹k par癟alar覺 deil, b羹y羹k par癟alar覺 ve b羹t羹n羹 incelendiinde daha iyi anla覺labilmektedir.

襤lginizi ekebilir:   Terapist Se癟erken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Wertheimer belli uyar覺c覺lar覺n nas覺l gruplanaca覺n覺, nas覺l yap覺land覺r覺laca覺n覺 ya da yorumlanaca覺n覺 belirleyenuyar覺c覺 deikenleritan覺mlam覺t覺r. Bir objenin deiik koullar alt覺nda ayn覺 bi癟imde alg覺lanmas覺na alg覺sal deimezlik ad覺 verilir. Uzaktaki bir aac覺 k羹癟羹k, yak覺ndakini b羹y羹k g繹rmemiz gerekirken, aa癟 deyince her daim ayn覺 ekilde alg覺lan覺r. Alg覺n覺n temel 繹zellikleri Gestalt yakla覺m覺na g繹re zihinde oluan bir s羹re癟tir. evreden gelen uyar覺c覺lar duyu organlar覺n覺 uyar覺r ve bu ekilde meydana gelen sinir ak覺m覺 beyine ulat覺覺nda duyumla birlikte alg覺lama meydana gelir.

Theory into practiceGestalt psikologlar覺 alg覺 konusunda bir癟ok uyaran覺n kar覺覺k balant覺lar覺 sonucu insan alg覺s覺n覺n 羹r羹n 癟覺kard覺覺n覺 繹ne s羹rm羹lerdir. Uyaran-sonu癟 ilikisine odaklanan davran覺salc覺lar覺n aksine Gestalt psikologlar覺 bilisel s羹recin organizasyonunu anlamaya 癟al覺m覺lard覺r. Gestalt etkisi beynimizin, 繹zellikle basit ve balant覺s覺z 繹geleri (癟izgiler, noktalar, eriler) g繹rsel olarak bir araya getirerek, tan覺d覺k ve b羹t羹n fig羹rler 癟覺karma kabiliyetine denir. G羹n羹m羹z davran覺癟覺 kuramda 繹renmeyi sadece uyar覺-tepki ilikisi i癟erisinde deerlendiriyordu. Davran覺癟覺 kuram覺n aksine, gestalt psikolojisizihnin uyar覺c覺lar aras覺nda bir balant覺 (繹r羹nt羹) kurduunu savunur.

rnein, s覺cak sudan 癟覺kan elimize 覺l覺k su, souk su gibi geldii halde, buzlu sudan 癟覺kan elimize ayn覺 derecedeki 覺l覺k su s覺cak gibi gelmektedir. ok tatl覺 yendikten sonra yenilen bir meyve, bireye olduundan daha tats覺z gelmektedir. Peki, bu kurama neden ihtiya癟 duyulmutur? Bu soruyu cevaplayabilmek i癟in alg覺kelimesini incelemek gerekir. Alg覺; dikkatin y繹neltildii herhangi bir ey hakk覺nda duyu organlar覺 arac覺l覺覺yla edinilen bilgilerdir. Dikkat edilen eyin bilince varmas覺 durumu da alg覺lamakt覺r.

Gestalt kuram覺 genel itibariyle bu bilgileri i癟ermektedir. Gestalt psikolojisi hakk覺nda bilgi sahibi olduktan sonra Gestalt ilkelerinin neler olduunu 繹renelim.

GESTALT 襤LKELER襤 NELERD襤R?

Gestalt okulu, psikolojik arat覺rmalara yakla覺m覺 yeniden tan覺mlamak i癟im giriimlerde bulunan bir dizi teorik (kuramsal) ve metodolojik (y繹ntem-bilimsel) ilkeler 羹zerinde 癟al覺t覺. Bu, 20. Y羹zy覺l覺n ba覺nda gelitirilen, geleneksel bilimsel metodolojiye dayal覺 olan ve 癟al覺ma konusunu, onun kar覺覺kl覺覺n覺 azaltma amac覺yla ayr覺 ayr覺 analiz edilebilecek bir dizi par癟alara ay覺ran arat覺rmalara terstir.

襤lginizi ekebilir:   Psikoloa M覺 Gitmeliyim? Psikiyatriste Mi?

Gestalt kuram覺n覺n ana bileenleri olan Gestalt 襤lkeleri, tasar覺mda g繹rsel alg覺y覺 a癟覺klamak amac覺yla kullan覺l覺r. Bu ilkeler unlard覺r:

Yak覺nl覺k 襤lkesi:

yak覺nl覺k ilkesi

Bu ilkeye g繹re insanlar 癟eitli nesneleri alg覺larken birbirine yak覺n olanlar覺 grup oluturarak alg覺larlar. Bu ilke g羹nl羹k hayatta s覺k s覺k reklam amblemlerinde, olay覺n ilikili y繹n羹n羹 vurgulamak i癟in kullan覺l覺r.

Benzerlik 襤lkesi:

benzerlik ilkesi

Bu ilkeye g繹re eer par癟alar birbirine benziyorsa, bu 癟eitli par癟alar alg覺sal olarak birbirleriyle grupla覺r. Bu benzerlik; ekil, renk, g繹lgelendirme ya da bu gibi dier 繹zelliklerle meydana gelebilir. Alg覺 s覺ralar覺 benzerlik ilkesinden kaynaklan覺r.

Tamamlama (Kapatma) 襤lkesi:

tamamlama ilkesi

Bu ilkeye g繹re nesneler tamamlanmasa bile insanlar bu nesneleri b羹t羹n bir ekil, harf, resim gibi alg覺lar. Yani resmin b羹t羹n羹n baz覺 par癟alar覺 olmad覺覺 zaman bizim alg覺m覺z bu g繹rsel par癟alar覺 tamamlar. Arat覺rmalar g繹steriyor ki akl覺n bir ekli tamamlamas覺n覺n nedeni ekli duyu arac覺l覺覺yla tamamlanm覺 ekilde alg覺lamas覺 deil, uyaranlar覺n etraf覺ndaki d羹zeni artt覺rmak i癟indir.

Simetri 襤lkesi:

Bu ilkeye g繹re ak覺l nesneleri simetrik olarak ve bir merkez noktas覺 etraf覺nda ekillendirerek alg覺lar. Nesneleri eit say覺da simetrik olarak b繹lmek alg覺sal olarak memnuniyet vericidir. Sonu癟 olarak birbirine bal覺 olmayan iki simetrik par癟a olduunda ak覺l alg覺sal olarak uyumlu bir ekil oluturmak i癟in onlar覺 birletirir. Birleik simetrik nesne oluturmak i癟in grup olan nesneler simetrik nesneler aras覺ndaki benzerlii artt覺rabilir.

Ortak Kader 襤lkesi:

Bu ilkeye g繹re nesneler d羹zg羹n bir y繹r羹nge eklinde ilerleyen s覺ralar olarak alg覺lan覺r. Arat覺rmac覺lar g繹rsel duyu ekilleri (modeliteleri) kullanarak insanlar覺n y繹r羹nge 羹zerindeki hareketli unsurlardan oluan objeyi alg覺lamas覺n覺 bulmular. Bu ilke ayn覺 hareket eilimi ve sonu癟ta ayn覺 y繹r羹nge 羹zerinde olan bir araya gruplanm覺 nesneleri ifade eder.

Devaml覺l覺k 襤lkesi:

devaml覺l覺k ilkesi

Devaml覺l覺k 襤lkesi, nesnelerin par癟alar覺n覺n bir grup oluturuyormu gibi alg覺lanma eiliminde olduunu, ve bu sebeple bir nesnenin par癟alar覺n覺n, yan yana konumland覺r覺ld覺klar覺 durumda alg覺sal b羹t羹nl羹k yaratt覺klar覺n覺 belirtir. 襤ki nesnenin kesimeleri durumunda, bireyler bu iki nesneyi iki ayr覺 b繹l羹nmemi nesne eklinde alg覺larlar. Uyar覺c覺lar, kesiime ramen ayr覺 g繹r羹nmeyi s羹rd羹r羹rler. Keskin ve net y繹n deiimleri olan nesneleri grup olarak g繹r羹p tek bir nesne olarak  daha az alg覺lama eilimindeyizdir.

襤lginizi ekebilir:   Kiisel Onaylanma Yan覺lg覺s覺-Barnum Etkisi veya Fenomeni

襤yi Gestalt 襤lkesi (Pr瓣gnanz 襤lkesi):

Eer bir nesnenin par癟alar覺 d羹zenli, yal覺n ve s覺ral覺 bir 繹r羹nt羹 oluturuyorlarsa grup oluturuyorlarm覺 gibi alg覺lan覺rlar. Bu yasadan 癟覺kar覺labilecek ey udur: Bireyler d羹nyay覺 alg覺larken karma覺k ve yabanc覺 olan覺 ortadan kald覺r覺rlar ki ger癟eklii en yal覺n hali ile g繹zlemleyebilsinler. Konu d覺覺 uyar覺c覺lar覺 dikkate almamak akl覺n 癟evresini anlamland覺rmas覺na yard覺mc覺 olur. Alg覺lama s覺ras覺nda yarat覺lan bu anlam, zihnin konumsal ilikilerden 羹st羹n tuttuu evrensel d羹zen unsurlar覺n覺n yard覺m覺ylad覺r. 襤yi Gestalt 襤lkesi, t羹m gestalt teorisinin temeli olan netlik fikrine odaklan覺r. Bu yasa ayn覺 zamanda Pr瓣gnanz 襤lkesi olarak da adland覺r覺l覺r. Pr瓣gnanz, direkt olarak 繹zl羹l羹k anlam覺na gelen Almanca bir kelimedir ve belirginlik, netlik ve d羹zenlilik anlamlar覺n覺 ta覺r.

Ge癟mi Deneyim 襤lkesi:

Ge癟mi Deneyim 襤lkesine g繹re baz覺 koullarda g繹rsel uyar覺c覺lar ge癟mi deneyimlere g繹re kategorize edilir. Eer iki nesne mekansal yak覺nl覺k i癟inde veya k羹癟羹k zaman aral覺klar覺nda birlikte g繹zlemlenmilerse bu nesnelerin birlikte alg覺lanma ihtimali y羹ksektir.

Bir cevap yaz覺n