6 Ocak 2021

GenelleÅŸtirilmiÅŸ Korku BozukluÄŸu Nedir?

GenelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸuna maruz kalan insanlar günlük olaylar ve sorunlarla ilgili olarak sürekli kaygı içinde ve gerilim altında olma duygusuyla acı çekerler. Bu kaygılar baÅŸka insanların da kaygılandığı çeÅŸitli konularla, mesela kendileri veya yakınlarının ağır bir hastalığa yakalanabileceÄŸi veya bir kazaya uÄŸrayabileceÄŸi gibi konularla ilgili olur. Ama bu kaygılar genelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸuna maruz kalan insanlarda, baÅŸkalarına göre çok daha ÅŸiddetli olarak ortaya çıkar ve sonuçta günlük hayatta büyük ölçüde kısıtlamalara yol açabilir. Ä°nsanın belli durumlarda kaygılanması normaldir: Mesela ekonomik durumu iyi olmayan bir firmada çalışan  bir kimse belki iÅŸyeri için kaygılanır. Ama genelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸuna maruz kalan insanlar herhangi özel bir tehlike olmaksızın da aşırı derecede kaygı duyarlar. Ãœstelik kaygılarını zar zor kontrol altına alabilirler ya da hiç alamazlar.

Eğer günlük olaylarla ilgili kaygı ve gerilim en az 6 aydan beri sürmüş ve çeşitli bedensel ve ruhsal belirtiler ortaya çıkmışsa „Genelleştirilmiş korku bozukluğu“ teşhisi konur. Mesela:

  • Çarpıntı
  • Ter basması
  • Midede karıncalanma
  • BaÅŸ dönmesi
  • Delirmekten veya ölmekten korkma
  • AteÅŸ basması veya titreme gelmesi
  • Kas gerilmeleri
  • Dikkati toplama zorlukları
  • Sinirlilik
  • Uykuya dalma bozuklukları

MaÄŸdurlar çoÄŸu kez korkuları tetikleyen etkenlerden (mesela kaza haberleri) kendilerini sakınmaya gayret ederler veya mesela yakınlarının iyi olduÄŸundan ve onlara birÅŸey olmayacağından emin olmaya çalışırlar. Yakınları bu tür kaygıları çoÄŸu kez kendilerine  yüklenme olarak da yaÅŸadıklarından anlaÅŸmazlıklar ortaya çıkabilir. 

Genelleştirilmiş Korku Bozukluklukları ne kadar sık meydana gelir?

Aşağı yukarı her 100 insandan 5’i hayatları boyunca genelleştirilmiş bir korku bozukluğuna maruz kalırlar. Kadınlar erkeklere göre yaklaşık iki kat daha fazla mağdur olurlar. Diğer korku hastalıkları çoğu defa gençlikte veya erken yetişkinlikte ortaya çıkarken genelleştirilmiş korku bozukluğunda bu ender olan bir durumdur. Genelleştirilmiş korku bozukluklukları genellikle 35 ile 45 yaş arası ilk defa meydana gelir.

Ä°lginizi Çekebilir:   Çocuklukta YaÅŸanan Travmaların Ruh SaÄŸlığına Etkileri

Farklı biçimler veya gelişme süreçleri var mıdır?

Genelleştirilmiş korku bozukluğuna maruz kalan insanların çoğunda başka ruhsal hastalıklar da ortaya çıkar. En sık rastlanan eş zamanlı diğer hastalıklar duygu bozuklukları (mesela depresyonlar), diğer korku bozuklukları ve bedenle ilişkili bozukluklar dır.

Genelleştirilmiş korku bozukluğunun yanısıra eş zamanlı başka hastalıklar da varsa bozukluğun kronik bir seyir göstermesi daha sık meydana gelir. Eğer hastalık tedavi edilmezse uzun süre devam etme riski vardır. Ağırlık derecesi genellikle seyir boyunca dalgalanma gösterir. Birçok hasta belirtilerin olmadığı dönemleri yaşasa da bu kimselerin yaklaşık yarısında bir süre sonra yakınmalar yeniden ortaya çıkar. Ayrıca mağdurların bir çoğu ancak yıllar sonra yardım aramaya başlar.

Genelleştirilmiş Korku Bozukluğu nasıl meydana gelir?

Bir korku bozukluğunun nasıl ve neden oluştuğunun çeşitli sebepleri ve açıklamaları bulunuyor:

İnsanın kalıtım yoluyla miras aldığı etkiler (genetik etkiler) korkuların oluşmasında rol oynayabilir.

GenelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸuna maruz kalan kimselerin belirli beyin bölgelerinde baÅŸka  insanlara göre daha fazla etkinlik saptanabiliyor. Muhtemelen korku bozukluÄŸu olan insanlarda, iÅŸlevleri gevÅŸeme ve rahatlamayı saÄŸlamak olan beyindeki nörotransmitterlerin sayısı daha az veya etkisi daha zayıf oluyor.

GenelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸu geliÅŸtiren insanlardan bazılarının çocukken, mesela anne ve babalarıyla veya diÄŸer yakın bakıcı kiÅŸilerle güvenli baÄŸları bulunmuyordu. Bu kimseler, yakın baÄŸları olan bu kiÅŸilerin davranışlarını bazen öngörülmesi olanaksız olarak yaÅŸamışlardı.   

GenelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸu olan insanlar,(mesela sokak trafiÄŸinde veya iÅŸyerinde)  â€žmutlak güvenlik“ olmayışına katlanmakta çoÄŸu zaman baÅŸka insanlara göre daha fazla zorluk çekiyor. Bir tehlike ifade etmesi muhtemel uyartılara karşı çok duyarlı tepki gösteriyorlar. Birden fazla anlamlı uyartılar (yani zararsız da tehlikeli de olabilecek olaylar) daha çok tehlikeli olarak deÄŸerlendiriliyor. MaÄŸdurlar hiç bir ÅŸeyi deÄŸiÅŸtiremeyeceklerine ya da kontrol edemeyeceklerine inanıyor ve bu da korkuyu tetikliyor.  

Ä°lginizi Çekebilir:   Erkek Beyni Ä°le Kadın Beyni Arasındaki Fark

MaÄŸdurların çoÄŸu kaygı duymakla hayal kırıklıklarından korunabileceklerini veya bir felaketi savuÅŸturabileceklerini varsayıyor. Kaygı duymakla ilgili olumlu varsayımların ardında ÅŸu düşünce yatmakta: Olabilecek herhangi bir ÅŸeyden, ne olur ne olmaz diyerek korkan bir insan, sonra bu ÅŸey gerçekten olsa da hayal kırıklığına uÄŸramayacaktır.

Genelleştirilmiş Korku Bozukluğu olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Eğer burada açıklanan belirtiler ve işaretler varsa bunların nedeni genelleştirilmiş korku bozukluğu olabilir. O zaman bir doktora veya psikoterapiste başvurulması önemle tavsiye edilir. Bir korku bozukluğunun „kendiliğinden“ kaybolması çok ender görülür.

Doktor veya psikoterapist görüşme sırasında tek tek şikayetleri ele alacak, genel sağlık durumu, aile tarihi ve bedensel rahatsızlıklar hakkında sorular soracak ve hastanın genelleştirilmiş bir korku bozukluğu olup olmadığını test edecektir. Soru formları hastalığın ağırlık derecesini değerlendirmede ve belirtilerin başka bir ruhsal hastalıktan kaynaklanma olasılığını anlamada terapiste yardımcı olur. Beden muayenesiyle belirtilerin – özellikle bedensel yakınmaların – bedensel nedenleri olup olmadığı anlaşılabilir.

Genelleştirilmiş Korku Bozukluklukları nasıl tedavi edilir?

Genelleştirilmiş korku bozukluğu tedavisinde psikoterapi veya ilaçlar, özellikle seçici serotonin gerialım engelleyicileri (SSRI), seçici serotonin-noradrenalin gerialım engelleyicileri (SNRI) veya etkin madde pregabalin söz konusudur. Her iki tedavinin amacı korkuyu katlanabilir bir düzeye indirgemektir. Kayserideki uzman psikolog ve psikiyatrislerimizi arayarak veya randevu alarak daha ayrıntılı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Benzodiazepin denilen (çabuk teskin eden) ilaçlar gerçi kısa vadeli yardımcı olur, ama – öteki ilaçların aksine – bağımlılık yapabildikleri için ancak çok istisnai durumlarda reçeteye yazılmalıdır.

Psikoterapiyle hastalar kaygılarına yaklaşmayı ve kaygılara  eşlik eden bedensel ve ruhsal yakınmalarını (mesela gevşeme teknikleriyle) bu derece yüklenmeye yol açmayacak düzeye indirgemeyi öğrenebilirler. En iyi araştırılmış  ve uzun vadeli etkili olduğu saptanmış yöntem bilişsel davranış terapisidir.

Ä°lginizi Çekebilir:   Duyarsızlık Virüsü

Eğer hasta psikodinamik psikoterapi yöntemiyle tedavi edilmeyi tercih ederse veya davranış terapisinin etkisi olmazsa böyle yöntemler de denenebilir. Ama genelleştirilmiş korku bozukluğu tedavisinde bu tür yöntemlerin etkisi, günümüze kadar, davranış terapisi kadar iyi araştırılmamıştır.

Dostlar veya yakınlar ne yapabilir?

Yakın baÄŸları olan kiÅŸiler (mesela akrabalar, eÅŸler) de çoÄŸu zaman maÄŸduriyete ortak olurlar. Çünkü maÄŸdurlar onları da sık sık kaygılarına konu yapar, onlara bir kötülük gelmediÄŸinden  veya gelmeyeceÄŸinden emin olmak ister ve mesela bu nedenle onlara sık sık telefon açarlar.

Yakınların genelleÅŸtirilmiÅŸ korku bozukluÄŸu hakkında iyice bilgilenmeleri yararlı olur. OlabildiÄŸince maÄŸdurları tekrar tekrar yatıştırmaya çalışmaktan kaçınmalıdırlar, çünkü bu önlem çoÄŸu kez kısa vadede yardımcı olsa da  uzun vadeli olarak kaygıları ayakta tutar.

Yakınların saÄŸlığı açısından kendilerini çok fazla kısıtlamamaları önemlidir. Mesela maÄŸdur olan kimse kaygılanacak diye kendilerini hoÅŸlandıkları etkinliklerden geri çekmemelidirler. EÄŸer eÅŸin, bir aile ferdinin veya arkadaşın maruz kaldığı korku hastalığı kendilerine çok yüklenme oluyorsa, Kayseri’deki , danışmanlıklardan, doktorlar ve terapistlerden yardım alabilirler.

Bir cevap yazın